Sejm przyjął 753 ustawy. Nie jest to rekord – zdarzało się, że podczas czteroletniej kadencji uchwalano ich ponad 900. Nowe prawo jest coraz obszerniejsze. W 2015 r. wejdzie w życie aż 28018 stron (wg raportu Grant Thornton, który obejmuje nie tylko ustawy). Które ustawy są najważniejsze, które wzbudziły największe emocje?
Ważne i poruszające
Choć głośnym echem odbiła się deregulacja – w jej efekcie zmieniono przepisy dotyczące ok. 200 profesji – to nie ona okazała się najważniejsza. Największe emocje wzbudziły m.in. podwyższenie wieku emerytalnego i zmiany w OFE (w przyszłym tygodniu zajmie się tym Trybunał Konstytucyjny). Wydłużono też urlopy macierzyńskie, oskładkowano zlecenia.
– Te zmiany miały niewątpliwie duże znaczenie dla obywateli. Z punktu widzenia systemu prawa należałoby wskazać przede wszystkim na dużą nowelizację kodeksu postępowania karnego – mówi adwokat Andrzej Michałowski.
Nowelizacja k.p.k. weszła w życie 1 lipca 2015 r. Wprowadziła tzw. proces kontradyktoryjny – zakłada mniejszą aktywność sędziego, a większą stron. Przepisy spotkały się z krytyką m.in. prokuratury, która podkreślała, że zmiany są wprowadzane zbyt szybko i nie zdążyła się przygotować do przyjęcia nowej roli.
– Sam proces kontradyktoryjny to dobre rozwiązanie, wprowadzając go, ustawodawca nie był jednak konsekwentny i nie dał stronom odpowiednich narzędzi. Opinia biegłego wskazanego przez stronę nie ma np. takiej samej mocy jak powołanego przez sąd. Reforma wprowadzana w szczytnych intencjach może przez brak konsekwencji wysadzić się sama w powietrze – ocenia mecenas Michałowski.
Także Zbigniew Ćwiąkalski, były minister sprawiedliwości, wskazuje, że przy wprowadzaniu procesu kontradyktoryjnego zatrzymano się w połowie. Chwali jednak inne zmiany.
– Pozytywnie oceniam wprowadzenie prymatu kar wolnościowych: ograniczenia wolności, grzywny, nad pozbawieniem wolności za drobne przestępstwa – mówi mecenas Ćwiąkalski. Podkreśla, że celem było tu m.in. odejście od wielokrotnie zawieszanych kar pozbawienia wolności.
Spółki, podatki
Sporo nowelizacji dotyczyło prawa gospodarczego.
Arkadiusz Pączka, dyrektor Centrum Monitoringu Legislacji Pracodawców RP, zwraca uwagę m.in. na dużą zmianę w prawie upadłościowym.
– Większy nacisk położono na naprawę firm, które mają kłopoty. Zmieniając kodeks spółek handlowych ułatwiono ich zakładanie – mówi.
Zmieniano także podatki.
– Przepisy podatkowe raczej się nie upraszczają, próbują bowiem nadążyć za zmieniającym się życiem gospodarczym, zwłaszcza jeśli chodzi o VAT. To generalna tendencja, a ta kadencja ją potwierdziła. Stopień komplikacji nie odbiegał jednak od zmian wprowadzanych w poprzednich kadencjach – mówi Tomasz Michalik, doradca podatkowy.
Wśród istotnych zmian wymienia m.in. przerzucenie obowiązku rozliczenia VAT ze sprzedawcy na kupującego, co utrudnia wyłudzanie podatku, tzw. odwrotne obciążenie VAT i urealnienie ulgi na złe długi, czyli możliwości pomniejszenia zobowiązania z tytułu VAT, jeśli kontrahent nie zapłacił.
Dyrektor Pączka zwraca z kolei uwagę na rozstrzyganie wątpliwości prawnych na korzyść podatnika. Propozycję prezydenta Bronisława Komorowskiego Sejm przegłosował w ostatniej chwili.
Zmiany nie ominęły także prawa cywilnego.
– W kodeksie cywilnym i kodeksie postępowania cywilnego wprowadzono wiele dokumentów w formie elektronicznej. To niewątpliwie dobra zmiana – uważa Michałowski.
Dla obywateli
Duża zmiana dla systemu prawnego związana jest też niewątpliwie z ustawą o nieodpłatnej pomocy prawnej. Od początku roku w całej Polsce mają funkcjonować punkty porad przedsądowych dla obywateli.
– Spośród mniejszych, ale ważnych zmian należy zauważyć te dotyczące kodeksu rodzinnego i ustawy o aktach stanu cywilnego. Możemy nadać dziecku takie imię, jakie chcemy, a nie jakie podoba się urzędnikom. Kuriozalną zmianą natomiast jest wprowadzenie obowiązku podawania numeru PESEL strony w procesie. To duże utrudnienie – nie tak łatwo ustalić, jaki numer ma nasz przeciwnik procesowy – mówi mecenas Michałowski.
Nie zdążyli
Posłom nie udało się uchwalić kilku ważnych ustaw.
– Sejm nie zdążył z zapowiadanym nowym kodeksem urbanistycznym i budowlanym – mówi Pączka.
Nie zajął się też nowelizacją prawa zamówień publicznych, która wdraża dyrektywy unijne (m.in. odformalizowanie procedur, wspieranie inwestycji innowacyjnych). Polska ma na to czas do kwietnia przyszłego roku, ustawa nie zdążyła jednak trafić do Sejmu – rząd przyjął ją na posiedzeniu we wtorek, tuż po wyborach.
Dwie ścieżki
463 projekty skierowała do Sejmu Rada Ministrów. Rządowy etap legislacji obserwuje Obywatelskie Forum Legislacji przy Fundacji Batorego.
– Staraliśmy się, by bardziej realne były konsultacje społeczne, by głos obywatelski był poważniej traktowany przy tworzeniu prawa. Trochę się zmieniło, ciągle jest jednak dużo do poprawy – mówi Grażyna Kopińska z Fundacji Batorego.
Autorami 644 projektów byli posłowie. Tu nie jest stosowana rządowa ścieżka konsultacji społecznych.Tymczasem posłowie często zgłaszają projekty opracowane w ministerialnych gabinetach.
– Przepychanie projektów rządowych ścieżką poselską pozwala zignorować konsultacje i błyskawicznie, w ciągu kilku dni, przejść cały proces u legislacyjny w parlamencie – mówi Agnieszka Dudzińska z Instytutu Studiów Politycznych PAN.
I dodaje, że to powinno się zmienić w nowej kadencji.
masz pytanie, wyślij e-mail do autorki: k.borowska@rp.pl
