W lipcu 2014 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyroki w sprawach więźniów CIA przetrzymywanych w Polsce – Al Nashiriego i Abu Zubaydah. ETPC w wyroku nakazał Polsce m.in. przeprowadzenie skutecznego i rzetelnego śledztwa w tej sprawie i uzyskanie od USA gwarancji dyplomatycznych dla więźniów. Teraz nad wykonaniem tego wyroku czuwa Komitet Ministrów Rady Europy.

Przed posiedzeniem Komitetu Ministrów, polski rząd przesłał zaktualizowany plan działań na rzecz wykonania obu orzeczeń ETPC. Wskazano w nim, że rząd USA poinformował – w odpowiedzi na polskie noty dyplomatyczne – że nie udzieli wnioskowanych gwarancji dyplomatycznych. Zdaniem rządu USA obowiązki wynikające z Konwencji i z wyroków ETPC nie są wiążące dla Stanów Zjednoczonych. Zdaniem Rządu USA, postępowanie przed komisją wojskową zapewnia szereg gwarancji procesowych, a możliwość orzeczenia kary śmierci nie jest zabroniona na gruncie prawa międzynarodowego.

Polski rząd zadeklarował ponowienie wniosków o gwarancje dyplomatyczne. „Komitet Ministrów wyraził głębokie zaniepokojenie brakiem wyraźnych gwarancji ze strony rządu USA wskazując, że USA ma status obserwatora w Radzie Europy, a przez to dzieli wartości oraz ideały tej organizacji i powinien z nią współpracować" – mówi prof. Ireneusz Kamiński. „Komitet wezwał jednocześnie polski rząd do natychmiastowego ponowienia wniosku do rządu USA o udzielenie gwarancji dotyczących nieorzekania wobec Al Nashiriego kary śmierci" – dodaje prof. Kamiński.

Komitet Ministrów podczas poprzednich posiedzeń wskazał, że istnieje obawa, iż w przypadku postępowania przeciwko Al Nashiriemu prowadzonego przed komisją wojskową wykorzystane zostaną dowody uzyskane pod wpływem tortur. Z kolei Abu Zubaydah od 2002 r. jest pozbawiony wolności, pomimo że nie postawiono mu żadnych zarzutów. Dlatego też odpowiednie zabezpieczenie sprawiedliwego i rzetelnego postępowania powinno być również objęte gwarancjami dyplomatycznymi.

Kolejne posiedzenie Komitetu Ministrów, w trakcie którego analizowany będzie stan wykonania obu wyroków, odbędzie się w czerwcu 2016 r.

„Fakt, że Komitet Ministrów każde kolejne posiedzenie poświęca tej sprawie wskazuje jak kluczowe ma ona znaczenie dla Rady Europy" – wskazuje prof. Ireneusz Kamiński. „Warto również pamiętać, że na mocy Protokołu nr 14 do Konwencji możliwe jest skierowanie sprawy do ETPC przez Komitet Ministrów w przypadku niewykonania przez państwo wcześniejszego wyroku Trybunału" – dodaje prof. Kamiński.

Ostatnie doniesienia prasowe wskazują na możliwość umorzenia sprawy prowadzonej przez prokuraturę w Krakowie w przedmiocie funkcjonowania na terytorium Polski tajnego więzienia CIA.

„Nie tylko sama decyzja, ale również uzasadnienie tej decyzji będzie miało kluczowe znaczenie dla oceny czy w Polsce przeprowadzono rzeczywiste czy jedynie fikcyjne śledztwo w sprawie istnienia więzienia CIA" – ocenia prof. Kamiński.

Zdaniem Barbary Grabowskiej-Moroz, prawniczki HFPC, jeśli podstawowym problemem w ustaleniu faktów lub też osób odpowiedzialnych jest to, że dowody mają charakter niejawny, to należy pamiętać, że od 4 marca 2016 r. na gruncie nowego prawa o prokuraturze Prokurator Generalny posiada kompetencję do zniesienia lub zmiany klauzuli tajności. „Odpowiedzialność rządu RP za realizację zobowiązań międzynarodowych może wymagać skorzystania z posiadanych kompetencji z uwagi na wagę tej" – ocenia Barbara Grabowska-Moroz.