Korespondencja z Brukseli
75-letni niemiecki polityk ostatni raz wziął w poniedziałek udział w posiedzeniu Eurogrupy – grona ministrów finansów strefy euro. Przez ostatnie osiem lat wszystkim najdramatyczniejszym wydarzeniom związanym z kryzysem finansowym i możliwymi bankructwami kilku państw UE towarzyszył ten sam obrazek: najważniejsi ministrowie finansów strefy euro, w tym ich nominalny szef Holender Jeroen Dijsselbloem, pochyleni uważnie wsłuchują się w słowa unieruchomionego na wózku inwalidzkim niemieckiego polityka.
Ktokolwiek go zastąpi, będzie miał trudne zadanie zmierzenia się z potężną spuścizną.
Lipiec 2015 roku był najdramatyczniejszym okresem greckiej sagi w strefie euro. Ministrowie finansów strefy euro próbowali porozumieć się z Grecją: zmusić ją do oszczędności i reform w zamian za kolejną pożyczkę ratującą ten kraj przed bankructwem.
Efektów nie było, więc niemiecki minister finansów Wolfgang Schäuble zaproponował w końcu, żeby Grecja wyszła ze strefy euro na pięć lat. To był moment zwrotny: Grecy zrozumieli, że darmowego lunchu nie będzie. Grecja została, reformy – z różnym skutkiem – przeprowadza i w tym roku prawdopodobnie po raz pierwszy od wybuchu kryzysu w 2009 roku będzie miała wzrost gospodarczy.
– Przez ostatnie osiem lat był nieoficjalnym ministrem finansów strefy euro. To on kształtował odpowiedź na kryzys, polegającą na ostrych cięciach budżetowych i głębokich reformach strukturalnych. Miały one zwiększyć konkurencyjność gospodarek i pozwolić na ich powrót na rynek finansowy – mówi „Rzeczpospolitej" Guntram Wolff, dyrektor brukselskiego think tanku Bruegel.
Ale jednocześnie – jak podkreśla ekspert – w tym wszystkim był zawsze prounijny. Często krytyczny wobec Brukseli, ale myślący o interesie strefy euro i Unii. Miał wiele kontrowersyjnych poglądów, z których najbardziej znane było właśnie przekonanie o konieczności wyrzucenia Grecji ze strefy euro.
– Ostatecznie ustąpił, bo Francja była temu przeciwna – przypomina Wolff.
Rzeczywiście na szczycie strefy euro w nocy z 12 na 13 lipca 2015 nawet Angela Merkel, często łagodząca jastrzębie pomysły swojego ministra, gotowa była zgodzić się na to żądanie. To François Hollande, prezydent Francji, przekonywał wtedy ją i innych „północnych" przywódców, jak premier Holandii Mark Rutte, że taka decyzja byłaby szkodliwa dla strefy euro i całej Unii.
Poglądy Schäublego ukształtowały odpowiedź strefy euro na kryzys finansowy, który wybuchł po upadku Lehman Brothers jesienią 2008 roku. Ofiarami kryzysu było bezpośrednio kilka europejskich krajów: Grecja, Irlandia, Portugalia, Cypr, a także częściowo Hiszpania.
Wszystkie musiały zastosować receptę „made in Germany": ostrych cięć budżetowych i głębokich reform strukturalnych.
Efektem było załamanie gospodarki, rosnące bezrobocie, niepokoje społeczne. Ale wszystkim tym krajom, poza Grecją, wystarczył jeden program pomocowy i wróciły na ścieżkę wzrostu gospodarczego.
– W Niemczech nasze doświadczenie mówi nam, że trzymanie się zasad buduje zaufanie – powiedział w wywiadzie dla „Financial Timesa", w którym podsumował swoje lata w Eurogrupie.
Jak mówi, nie był ekonomistą (z wykształcenia jest prawnikiem), nie miał doświadczenia w biznesie, nawet niezbyt dobrze mówił po angielsku, który jest językiem komunikacji na Eurogrupie, używanym nawet przez francuskich ministrów finansów.
– Ale rozumiałem politykę – powiedział.
– Jego poglądy było typowo niemieckie, choćby w kwestii dotyczącej transferów budżetowych między krajami strefy euro. Ale to, co było wyjątkowe, to rozmiary jego władzy. Nowy minister finansów na pewno nie będzie takiej posiadał – mówi Guntram Wolff.
