Klimatyczne przyspieszenie w Unii Europejskiej

Teraz ten ambitny cel został przełożony na pakiet 12 propozycji legislacyjnych. Dyskusja nad nimi zajmie przynajmniej półtora roku i na wniosek państw członkowskich i Parlamentu Europejskiego dojdzie do modyfikacji. Ale kierunek jest jasny: 55 proc. mniej emisji CO2 w 2030 r.

– Unia Europejska wyznaczyła ambitne cele, a dziś pokazujemy, w jaki sposób możemy je osiągnąć. Zapewnienie ekologicznej i zdrowej przyszłości dla wszystkich będzie wymagało znacznych starań we wszystkich sektorach i w każdym państwie członkowskim – powiedział Frans Timmermans, wiceprzewodniczący wykonawczy Komisji Europejskiej ds. Zielonego Ładu.

Czytaj także: Od 2035 roku zakaz rejestracji spalinowych samochodów

Już teraz UE ma cel redukcji CO2 o 40 proc. do 2030 r. i dostosowaną do niego legislację. Do wypełnienia zwiększonych ambicji nie wystarczy jednak wykonanie obecnie obowiązujących wskaźników z nawiązką. Bruksela musiała znaleźć nowe mechanizmy redukcji. A do wszystkiego dołożyć instrumenty, których celem jest uczynienie tej transformacji energetycznej jak najbardziej sprawiedliwą.

Dotychczasowa filozofia redukcji emisji CO2 i przestawiania biznesu na nowe technologie oparta jest na Europejskim Systemie Handlu Emisjami (ETS), który obejmuje firmy emitujące 41 proc. CO2 w UE. W jego ramach poszczególne państwa, sektory i firmy mają określoną liczbę darmowych uprawnień. Ta zaś systematycznie się zmniejsza, żeby cena CO2 rosła, a firmy w sposób rynkowy były zachęcane do przechodzenia na technologie nisko- i zeroemisyjne.

Dzięki temu w ciągu ostatnich 16 lat udało się obniżyć emisje pochodzące z produkcji energii elektrycznej i energochłonnych gałęzi przemysłu o 42,6 proc. Komisja zaproponowała zwiększenie tego tempa, tak żeby redukcja do 2030 r. wyniosła w sumie 61 proc. Stopniowo będą likwidowane darmowe uprawnienia dla lotnictwa, do ETS zostanie też włączony transport morski.

ETS dla nowych branż

Do tej pory poza ETS były transport drogowy i budynki. To ma się zmienić. Od 2026 r. ma działać odrębny ETS dla tych dwóch sektorów. Kontrolować będzie producentów energii dla samochodów i mieszkalnictwa, ale – w przeciwieństwie do normalnego ETS – ma zawierać bezpiecznik w postaci limitu na wzrost ceny CO2. KE nieoficjalnie szacuje, że tona CO2 w tym systemie może kosztować 40 euro w porównaniu z ok. 54 euro w normalnym ETS.

Chcąc złagodzić skutki społeczne nowego ETS, Komisja proponuje utworzenie funduszu społecznego, który ma zacząć działać z rocznym wyprzedzeniem. Dostałby 25 proc. przychodów z nowego ETS, czyli 72,2 mld euro w latach 2025–2032. Gestem wobec państw takich jak Polska ma być zwiększenie Funduszu Modernizacyjnego na inwestycje w czystą energię w Europie Wschodniej.

Strach przed powrotem „żółtych kamizelek"

Nie da się osiągnąć głębokiej redukcji emisji CO2 bez zmian w transporcie i budownictwie i KE uważa, że najlepszą metodą jest właśnie ETS, który da jednocześnie państwom członkowskim pieniądze do walki z ubóstwem energetycznym. Jednak nieoficjalnie wiadomo, że wiele państw członkowskich obawia się tego elementu propozycji, pamiętając o wielkich niepokojach społecznych we Francji w postaci ruchu „żółtych kamizelek", po tym jak rząd zapowiedział wzrost cen paliwa.

Ten pomysł Komisji Europejskiej jest krytykowany nawet przez Zielonych i organizacje proklimatyczne, które obawiają się, że może on zniechęcić społeczeństwo do działań na rzecz klimatu. – To może wepchnąć miliony Europejczyków w ubóstwo energetyczne, uczynić ich niezdolnymi do płacenia rachunków za energię. A to grozi odwetem społecznym – powiedział Jorgo Riss z organizacji Greenpeace.