NIK: umarzanie zaległości podatkowych przez gminy zbyt uznaniowe

Najwyższa Izba Kontroli sprawdziła 24 jednostki samorządu terytorialnego (urzędy gmin lub miast), by sprawdzić, czy organy podatkowe tych jednostek w okresie od stycznia 2014 r. do września 2017 r. prawidłowo prowadziły postępowania w sprawie umorzenia zaległości podatkowych.

Publikacja: 13.12.2018 09:14

NIK: umarzanie zaległości podatkowych przez gminy zbyt uznaniowe

Foto: 123RF

Organy wykonawcze gmin na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej mogą umarzać zaległości podatnikom, którzy wystąpią z takim wnioskiem.

Kontrola NIK pokazała, że samorządy nagminnie łamią zapisy Ordynacji podatkowej przy umarzaniu zaległości podatkowych. Uregulowań nie przestrzegało 21 spośród 24 skontrolowanych gmin. Nieprawidłowości ujawniono w 36% postępowań podatkowych (672), a po ich zakończeniu wydano decyzje umarzające zaległości podatkowe na kwotę 21,6 mln zł, która stanowiła aż 66% kwoty badanych umorzeń.

W 10 gminach organy podatkowe umorzyły ubiegającym się o to 191 podatnikom zaległości podatkowe w kwocie 7 mln zł, mimo że nie stwierdziły zaistnienia przesłanki „ważnego interesu podatnika" lub „interesu publicznego", o której mowa w przepisach. Z dokumentacji nie wynikało bowiem, aby świadczenie podatkowe nie mogło zostać spełnione bez doraźnej pomocy organów podatkowych. Przyznanie tych ulg uzasadniano m.in. powszechnym kryzysem światowym, koniecznością ponoszenia przez podatników bieżących wydatków czy też dokonanymi inwestycjami w ich przedsiębiorstwach, a także rekompensatami za określone działania podatników na rzecz gminy.

Z kolei 13 gmin umorzyło zaległości w łącznej kwocie 4 mln zł bez zebrania niezbędnych dokumentów, potwierdzających istnienie okoliczności wskazanych we wnioskach, co było konieczne do przyznania ulg. Sytuacja taka wystąpiła w 253 postępowaniach.

W siedmiu gminach nie wywiązywano się z ustawowego obowiązku sporządzania uzasadnienia faktycznego i prawnego decyzji. W 123 decyzjach albo ogólnie odnoszono się do okoliczności, jakie były przesłanką udzielenia ulgi (np. trudna sytuacja finansowa), albo w ogóle nie uzasadniano decyzji. Tymczasem prawo wymaga przedstawienia dokumentacji, która potwierdza przesłanki podane przez podatnika we wniosku o ulgę.

W trakcie prowadzonych przez 14 skontrolowanych gmin 117 postępowaniach nie przestrzegano terminów załatwienia sprawy i nie powiadamiano stron o zwłoce i o przyczynie niedotrzymania terminu wydania decyzji. Nie wywiązywano się także z obowiązków mających na celu zapewnienie jawności prowadzonych postępowań.

Wyniki kontroli wykazały również, że organy podatkowe skontrolowanych gmin umarzały kwoty niestanowiące zaległości na dzień złożenia wniosku, jak i zaległości w kwotach wyższych od żądanych przez podatników. Ujawniono to w siedmiu gminach i dotyczyło 47 postępowań o umorzeniu zaległości podatkowych w kwocie ponad 600 tys. zł. Z przepisów Ordynacji podatkowej jednoznacznie wynika, że ulgę w spłacie zobowiązań podatkowych w postaci umorzenia organ podatkowy może zastosować wyłącznie na wniosek podatnika i w przypadku istnienia zaległości.

Izba zwraca również uwagę na przyczyny występujących nieprawidłowości. Osoby odpowiedzialne w jednostkach objętych kontrolą wyjaśniały ich powstanie m.in. działaniem w ramach uznania administracyjnego, które nie jest niczym ograniczone z uwagi na niedookreślone w przepisach klauzule generalne, „przeoczeniem", „niedopatrzeniem" „nadmiarem obowiązków służbowych" czy też nieznajomością lub błędną interpretacją przepisów. Świadczy to o nierzetelnym wykonywaniu obowiązków przez pracowników urzędów prowadzących badane sprawy, przy jednoczesnym tolerowaniu takiego stanu przez przełożonych. Ryzyko wydania wadliwej decyzji o przyznaniu ulgi, udzielonej w wyniku nierzetelnego postępowania podatkowego jest duże. Bardzo rzadko są one weryfikowane przez organy wyższego stopnia (samorządowe kolegium odwoławcze czy sąd administracyjny) ze względu na niewielką liczbę odwołań od takich decyzji. Fakt ten, a także dowolność w podejmowaniu rozstrzygnięć, lekceważenie procedur oraz słabość kontroli wewnętrznej wskazują na możliwość występowania w tym obszarze mechanizmów korupcjogennych.

Kontrola pokazała zarazem, że wartość umorzonych zaległości podatkowych nie miała istotnego wpływu na sytuację finansową skontrolowanych gmin.

Organy wykonawcze gmin na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej mogą umarzać zaległości podatnikom, którzy wystąpią z takim wnioskiem.

Kontrola NIK pokazała, że samorządy nagminnie łamią zapisy Ordynacji podatkowej przy umarzaniu zaległości podatkowych. Uregulowań nie przestrzegało 21 spośród 24 skontrolowanych gmin. Nieprawidłowości ujawniono w 36% postępowań podatkowych (672), a po ich zakończeniu wydano decyzje umarzające zaległości podatkowe na kwotę 21,6 mln zł, która stanowiła aż 66% kwoty badanych umorzeń.

Pozostało 87% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe