Brak prewspółczynnika w przepisach ustawy o VAT nie zwalniał z obowiązku jego stosowania

Wyrok TSUE

Rację przyznali mu najpierw Rzecznik Generalny, a następnie sam TSUE. W ocenie Trybunału, spoczywający na podatniku obowiązek podziału kwot VAT naliczonego pomiędzy działalność gospodarczą i działalność niemającą charakteru gospodarczego wynika z samego brzmienia dyrektywy VAT, która wyraźnie wskazuje, że prawo do odliczenia VAT naliczonego przysługuje wyłącznie w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane na potrzeby transakcji opodatkowanych. Prawdą jest, że dyrektywa nie ustanawia żadnych szczególnych uregulowań dotyczących kryteriów i metod podziału i że państwa członkowskie dysponują pewnym zakresem uznania w odniesieniu do ich wyboru.

Zdaniem TSUE jednak, sam brak takich uregulowań we właściwych przepisach podatkowych nie oznacza, że podatnik ma prawo odliczyć w całości VAT obciążający te wydatki również w odniesieniu do tej części podatku naliczonego, która jest związana z transakcjami nieobjętymi systemem VAT. Przyznanie takiego prawa skutkowałoby bowiem rozszerzeniem jego zakresu wbrew podstawowym zasadom wspólnego systemu VAT i prowadziłoby do przyznania korzyści sprzecznej z zasadą neutralności podatkowej. Ponadto, jeśli podatnik może ustalić, na podstawie właściwych przepisów podatkowych, dokładny zakres prawa do odliczenia, to nie można uznać, że nałożony na niego obowiązek określenia części wydatków związanych z transakcjami gospodarczymi jest sprzeczny z zasadą legalizmu podatkowego, zgodnie z którą wszelkie obowiązki powinny być nakładane w drodze ustawy krajowej. Z zasady tej wynika bowiem, że w drodze aktów prawnych określone muszą być jedynie kluczowe, a nie wszystkie elementy kalkulacyjne podatku.

W szczególności nie ma takiego wymogu w odniesieniu do elementów technicznych, których precyzyjne określenie z uwagi na bogactwo życia gospodarczego nie byłoby zresztą obiektywnie możliwe. Jeśli więc faktycznie we właściwych przepisach krajowych brak było określenia jakichkolwiek metod częściowego odliczania VAT naliczonego, to oznacza to tylko tyle, że organy podatkowe powinny pozwolić danemu podatnikowi na skorzystanie z metody przez niego wybranej, pod warunkiem jednak, że metoda ta – biorąc pod uwagę charakter wykonywanej działalności gospodarczej – będzie odpowiednia, aby obiektywnie odzwierciedlić zakres wykorzystania wydatków do poszczególnych typów działalności. Polskie sądy krajowe powinny zmienić utrwalone orzecznictwo w tym zakresie.

komentarz eksperta

Agnieszka Bieńkowska, doradca podatkowy, partner w Gekko Taxens Doradztwo Podatkowe

Wyrok otwiera zamknięty wydawałoby się temat zakresu odliczenia VAT przez jednostki sektora finansów publicznych w okresie do końca 2015 r., tj. przed wprowadzeniem przepisów o tzw. prewspółczynniku. Bazując na wykładni dokonanej w uchwale NSA z 24 października 2011 r., I FPS 9/10, sądy administracyjne orzekały dotychczas, że brak w polskiej ustawie o VAT przepisów określających sposób ustalania zakresu częściowego odliczenia skutkuje koniecznością przyznania takiego prawa w odniesieniu do pełnej kwoty podatku VAT naliczonego. Trudno na ten moment ocenić jak potoczą się losy tego zagadnienia. Nie należy raczej liczyć na to, że w kolejnych wyrokach sądy pomijać będą orzeczenie TSUE i na podstawie uchwały NSA przyznawać samorządom prawo do odliczenia VAT w pełnej wysokości. W sprawach już zakończonych prawomocnymi wyrokami natomiast fiskus związany jest oceną prawną dokonaną w tychże wyrokach.