Problemy podatkowe gmin po kontrolach NIK

Są już pierwsze wyniki kontroli centralizacji VAT w samorządach. Najwyższa Izba Kontroli kwestionuje brak odliczania VAT w jednostkach budżetowych, których prewspółczynnik jest niezwykle niski (nawet poniżej 1 proc.), np. w szkołach, przedszkolach czy MOPS. Tymczasem jednostki te świadomie zrezygnowały z odliczenia, ponieważ przy kwotach rzędu od kilku do kilkuset złotych rocznie byłoby to nieopłacalne. Teraz będą musiały podjąć decyzję, czy narazić się na zarzut niegospodarności, czy podjąć działania, które nie mają uzasadnienia ekonomicznego.

Zalecenia dotyczące korekty deklaracji za lata 2017–2019 otrzymała m.in. jedna z metropolii. Kontrolerów nie przekonały symulacje, iż efektem byłby zwrot ok. 500 zł VAT rocznie, zaś złożenie korekty wymagałoby niewspółmiernie dużego nakładu pracy w stosunku do jej wyników.

Czytaj także: Raport NIK o walce z luką w VAT w latach 2007-2018

Zalecenie NIK dotyczy tzw. wydatków mieszanych, jak woda, prąd, ogrzewanie, koszty biurowe, sprzęt czy środki do sprzątania. Są to koszty ogólne, związane z całą działalnością jednostki.

Przypomnijmy, że podatnik ma prawo do pełnego odliczenia VAT od zakupów, jeśli są one związane jedynie z czynnościami opodatkowanymi. W gminach taką czynnością jest np. najem. Jeśli jednak zakupy związane są również z czynnościami zwolnionymi z VAT, podatnik może odliczyć VAT przypadający proporcjonalnie na czynności opodatkowane. Oznacza to, że odliczenie przysługuje do wysokości proporcji (współczynnika VAT, w uproszczeniu stosunku czynności opodatkowanych VAT do sumy czynności opodatkowanych i zwolnionych z VAT) i prewspółczynnika VAT (stosunku czynności w działalności gospodarczej do sumy wszystkich czynności jednostki).

Zgodnie z art. 90 ust. 10 ustawy o VAT, jeśli proporcja (oraz analogicznie prewspółczynnik) przekroczyła 98 proc., podatnik ma prawo uznać, że proporcja ta wynosi 100 proc. Jeśli zaś nie przekroczyła 2 proc., można uznać, że wynosi 0 proc.

W takich jednostkach jak szkoły, przedszkola i MOPS współczynnik i prewspółczynnik są zwykle bardzo niskie. Wykonują one zadania publiczne i statutowe wyłączone z VAT na podstawie art. 16 ust. 6 ustawy o VAT lub zwolnione z VAT, jak edukacja, opieka i kultura. Działalność gospodarcza, np. wynajem powierzchni pod szkolny sklepik czy refakturowanie mediów, to margines. Dlatego kierownicy zgodnie z procedurami przyjętymi w danej gminie rezygnują często z odliczenia VAT z tytułu wydatków mieszanych.

Wydział prasowy NIK odpowiedział na pytanie „Rzeczpospolitej", że Izba prowadzi obecnie ogólnopolską kontrolę „Centralizacja podatku VAT w jednostkach samorządu terytorialnego". Kontrolerzy sprawdzają przede wszystkim prawidłowość rozliczeń VAT. „Procedury związane z tą kontrolą rozpoczęły się jesienią ubiegłego roku i jeszcze trwają. Dlatego, podobnie jak przy wszystkich innych naszych trwających kontrolach, nie możemy na razie pisać o szczegółach" – informuje NIK.

Jak wskazuje doradca podatkowy Joanna Rudzka, problem jest bardzo istotny i dotyczy całego sektora finansów publicznych, np. państwowych agencji i instytutów.

– Na razie znamy wyniki pierwszych kontroli, ale jeśli NIK nie zmieni stanowiska, jednostki sektora finansów publicznych będą musiały albo skorygować deklaracje, albo narazić się na zarzut niegospodarności w zarządzaniu środkami publicznymi. Tymczasem to podjęta przez nie decyzja o odstąpieniu od korekty drobnych kwot VAT jest działaniem racjonalnym i celowym. NIK potwierdza natomiast, że te gminy, które od początku odliczały nawet niewielkie kwoty VAT od wydatków mieszanych, postępowały prawidłowo. Należy też pamiętać, że żaden przepis nie nakazuje odliczenia VAT. Jest to prawo, a nie obowiązek podatnika. Powstaje też pytanie, czy urzędy skarbowe nie będą kwestionować korekt wymuszonych przez kontrole NIK – podsumowuje Joanna Rudzka.

VAT Finanse samorządu Z Życia Samorządów

Pozostało 86% artykułu

2 / 3

artykułów

Czytaj dalej. Subskrybuj