Kontrowersje związane z ewidencją w księgach rachunkowych i prezentacją w sprawozdaniu finansowym gruntów oddawanych przez Skarb Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego w wieczyste użytkowanie skłoniły Komitet Standarów Rachunkowości (KSR) do podjęcia prac mających na celu wypracowanie stanowiska w tej sprawie. Obecnie niektóre jednostki publicznoprawne uprawnione do oddania gruntu w wieczyste użytkowanie z chwilą przeprowadzenia tej operacji wyksięgowują przekazany grunt z ewidencji księgowej, inne pozostawiają go w ewidencji środków trwałych. W swoich publikacjach – także na łamach „Rzeczpospolitej" – skłaniałem się ku przyjęciu pierwszego rozwiązania. Dlatego nie mogę nie odnieść się do projektu stanowiska Komitetu Standardów Rachunkowości w sprawie ujęcia wyceny i prezentacji prawa użytkowania wieczystego gruntów oraz gruntów oddanych w wieczyste użytkowanie. Projekt zakłada, że grunty Skarbu Państwa oddane w wieczyste użytkowanie będą ujmowane w ewidencji pozabilansowej starostwa powiatowego gospodarującego tymi gruntami, z czym należy się zgodzić. Jednak przyjęto w nim inne kontrowersyjne zapisy, a mianowicie:
- grunty stanowiące własność jednostki samorządu terytorialnego oddane w użytkowanie wieczyste przez jednostkę samorządu terytorialnego użytkownikowi wieczystemu ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym jednostki samorządu terytorialnego jako składnik jej aktywów (pkt 2.2 projektu stanowiska),
- grunty stanowiące własność jednostki samorządu terytorialnego oddane w użytkowanie wieczyste przez jednostkę samorządu terytorialnego użytkownikowi wieczystemu spełniają definicję inwestycji, o której mowa w art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o rachunkowości (pkt 2.3 projektu stanowiska).
Cudowne rozmnożenie
Projekt stanowiska KSR odrzuca wzajemnie wykluczające się rozwiązania, które są stosowane w praktyce rachunkowości budżetowej. Rozwiązanie polegające na utrzymaniu w ewidencji środków trwałych gruntów przekazanych w wieczyste użytkowanie sprowadza się do „cudownego rozmnażania gruntów", ponieważ grunty w jednostce otrzymującej prawo wieczystego użytkowania prezentowane są w bilansie tej jednostki jako środki trwałe w pozycji „Grunty". Pominięcie w projekcie stanowiska KSR takiego rozwiązania należy uznać za pozytywne, jednak nowe proponowane przez KSR reguły ewidencji wprowadzają rozwiązania ewidencyjne oderwane od treści ekonomicznej i prawnej prawa wieczystego użytkowania gruntu. Jeśli proponowane w projekcie stanowiska reguły ewidencji zostałyby przyjęte, to zmianami klasyfikacji, wyceny i ewidencji należałoby objąć także inne nieruchomości jednostek samorządu terytorialnego przeznaczone do najmu lub dzierżawy.
Skąd taka klasyfikacja
Zaliczenie operacji ustanowienia prawa wieczystego użytkowania gruntu do nieruchomości inwestycyjnych zaburza i narusza spójność całokształtu zasad ewidencji i wyceny nieruchomości w rachunkowości budżetowej, a proponowane w stanowisku KSR podejście do tego zagadnienia nie ma podstaw merytorycznych i prawnych. Kategoria „inwestycje" w rozumieniu przyjętym w art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o rachunkowości (dalej: uor) nie występuje w jednostkach samorządu terytorialnego. Ani przepisy ustaw samorządowych (ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym i inne), ani prawo finansów publicznych nie przewidują w jednostkach samorządu terytorialnego działalności odpowiadającej tej kategorii. Określone w tych przepisach zadania własne jednostek samorządu terytorialnego nie obejmują prowadzenia inwestycji w nieruchomości. Ustanawianie prawa wieczystego użytkowania gruntu jest związane z zabezpieczeniem zbiorowych potrzeb mieszkańców w dziedzinie gospodarki nieruchomościami i ładu przestrzennego, co może być realizowane nawet w sposób pośredni.
