Coraz mocniejsze są głosy domagające się zniesienia ochrony patentowej szczepionek przeciwko Covid-19. Z inicjatywą, by szczepionki stały się dobrem publicznym wyszły Indie i Republika Południowej Afryki, a poparły ją Światowa Organizacja Zdrowia i ponad osiemdziesiąt państw. Ostatnio poparcie wyrazili prezydent USA Joe Biden i prezydent Francji Emanuel Macron. O zniesienie ochrony patentowej wystąpili dziś, w liście otwartym, polscy ekonomiści z czołowych uczelni.

- Przypominamy, że wynalezienie szczepień przeciw Sars-Cov-2 nie byłoby możliwe bez ogromnego finansowania ze środków publicznych. Kluczowe innowacje powstają w ramach wspólnych wysiłków podmiotów sektora prywatnego, publicznego i organizacji pozarządowych. Wyliczenia pokazują, że szczepionka Oxford/AstraZeneca została w 98 proc. sfinansowana z pieniędzy podatników i organizacji dobroczynnych. Inne szczepionki były współfinansowane ze środków publicznych – stwierdzają ekonomiści w liście.

Szczepionka wyprodukowana przez koncern AstraZeneca jest tu najbardziej dobitnym przykładem, ale znaczące dotacje od rządu Niemiec przekazano na wyprodukowanie szczepionki Pfizer/BioNtech. Na badania nad preparatem przekazano równowartość 445 mln dolarów. Podatnicy, którzy dofinansowali zbadanie i wyprodukowanie szczepionek płacą jednak za nie słono – USA za dawkę Pfizera płacą, jak informuje serwis Quartz, około 19,5 dolara, Unia Europejska zaś około 14,5 dolara. Koncern przewiduje, że marża na szczepionkach wyniesie 20 do 30 procent. Nawet mająca problemy ze swoim preparatem AstraZeneca odnotowała 275 mln dolarów wpływów w ostatnim kwartale i zamierza podnieść cenę. To przekłada się na koszty dla publicznych systemów ochrony zdrowia i ogranicza dostęp do szczepionek biedniejszym krajom.

Ekonomiści przypominają, że pandemia niesie za sobą olbrzymie koszty ekonomiczne. Kryzys zdrowotny wymusił ograniczenia działalności gospodarczej, zerwał łańcuchy dostaw czy przyczynił się do utraty miejsc pracy. Zamykanie polskiej gospodarki to zaś koszty liczone w miliardach złotych, a brak szczepień to „rosnące ryzyko ciężkiej choroby lub śmierci”. To wszystko razem skłoniło ekonomistów do postulowania zniesienia ochrony patentowej szczepionek przeciwko Covid-19.

- Prawo patentowe jest potrzebną instytucją, która w zwyczajnych czasach wspiera innowacje. Nie żyjemy jednak w zwyczajnych czasach. Nadzwyczajne czasy wymagają nadzwyczajnych działań.

Ograniczenie społecznych i ekonomicznych kosztów pandemii to obecnie najważniejsze wyzwanie cywilizacyjne – z punktu widzenia dobrobytu pokoleń wielokrotnie ważniejsze niż ochrona patentowa. Warto przypomnieć, że w przeszłości stosowano już procedurę zawieszania ochrony patentowej. Ponad 20 lat temu świat zmagał się z epidemią HIV/AIDS. Wtedy zdecydowano się na zniesienie ochrony patentowej, a leki generyczne uratowały miliony ludzkich żyć – stwierdzają wprost ekonomiści w liście otwartym.

Biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, podpisani pod listem ekonomiści - prof. dr hab. Andrzej K. Kozimiński, Akademia Leona Kozimińskiego, dr Wojciech Paczos, Cardiff University, dr hab. Michał Brzeziński, Uniwersytet Warszawski, dr Paweł Bukowski, London School of Economics, prof. dr hab. Monika Kostera, Södertörn University, dr Joanna Franaszek, Szkoła Główna Handlowa, dr Zofia Łapniewska, Uniwersytet Jagieloński, Nikodem Szewczyk, Instytut Badań Strukturalnych, Jan Zygmuntowski, Akademia Leona Koźmińskiego, Marek Antosiewicz, Szkoła Główna Handlowa – domagają się:

• Wsparcia wysiłków na rzecz zniesienia ochrony patentów związanych z epidemią COVID-19. Dotyczy to nie tylko szczepionek, ale również kluczowych leków łagodzących przebieg choroby,
• Udostępnienia wszelkiej dostępnej wiedzy, danych i technologii związanych z wirusem COVID-19 w celu przyśpieszenia produkcji szczepionek,
• Poparcia dla stworzenia systemu dystrybucji szczepionek, który będzie w większym zakresie uwzględniał interesy krajów najuboższych i skutecznie zwiększy szansę na zaszczepienie 70 proc. globalnej populacji w 2021 roku.