Klauzule w umowach startupów

Im większy pakiet uprawnień dostanie inwestor, tym mniejszą swobodę w prowadzeniu spraw spółki będą mieli jej założyciele. Z drugiej strony klauzule ochronne to standardowe postępowanie każdego inwestora, który inwestując środki w spółkę, chce mieć pewność, że są one prawidłowo wydatkowane.

Lista uprawnień

Należy pamiętać, że dyskusja dotycząca klauzul kontrolnych będzie się powtarzać przy każdej kolejnej rundzie finansowania. Nowi inwestorzy będą chcieli przyznania porównywalnych uprawnień z dotychczasowymi inwestorami spółki lub większych. Praktyka pokazuje, że im bardziej ustandaryzowane są uprawnienia przy pierwszej rundzie, tym mniej problematyczne będą negocjacje z kolejnymi inwestorami.

PFR Ventures wymienia sześć podstawowych klauzul. Pierwszą są osobiste ograniczenia działalności założyciela – inwestorzy finansowi wymagają zwykle, by poświęcał on cały czas zawodowy spółce, ograniczył inne aktywności oraz przestrzegał zakazu konkurencji. Także wtedy, gdy nie będzie już zarządzającym.

Drugim uprawnieniem jest powoływanie i odwoływanie zarządu spółki, jeżeli rola lub dostęp do informacji rady nadzorczej są ograniczone. Zazwyczaj po pierwszej rundzie to nadal założyciel decyduje o kształcie zarządu, jednak z czasem, po kolejnych rundach, gdy inwestorzy kapitałowi przekroczą lub zbliżą się do 50 proc. udziałów, uprawnienia funduszy w zakresie kształtowania zarządu znacząco rosną. Eksperci z PFR Ventures zwracają też uwagę, że często osoba wskazywana przez profesjonalnego inwestora to „brakujące ogniwo", dzięki któremu inwestor nie tyle chce kontrolować działalność zarządu, co wesprzeć założyciela swoją wiedzą i doświadczeniem z danej branży.

Trzecie uprawnienie jest jednym z najbardziej oczywistych: dotyczy powoływania i odwoływania członków rady nadzorczej. Czwarte zawiera w sobie całą grupę tzw. klauzul ochronnych. Mają zabezpieczać inwestora przed szkodliwymi dla jego interesów czynnościami zarządu – np. przed zmianą rodzaju akcji, podwyższeniem lub obniżeniem kapitału zakładowego, przyznaniem nowych uprawnień innym inwestorom czy sprzedażą istotnych aktywów.

Piąte uprawnienie dotyczy przeglądania ksiąg i dostępu do informacji. Poza standardowymi prawami wynikającymi z kodeksu spółek handlowych inwestorzy mogą domagać się również sporządzania i przekazywania przez spółkę raportów dotyczących jej działalności, informacji o zdarzeniach nadzwyczajnych lub o danych niezbędnych do sporządzenia wyceny spółki przez inwestora (w przypadku funduszy Venture Capital).

Sprzedaż udziałów

Szósta grupa uprawnień kontrolnych to klauzule drag along i tag along.

– Tak zwane prawo pociągnięcia oraz prawo przyłączenia to klauzule zabezpieczające danego wspólnika lub wspólników w zakresie sprzedaży udziałów na rzecz podmiotu trzeciego – wyjaśnia Michał Jeleń, prawnik z kancelarii Brysiewicz i Wspólnicy. Dodaje, że klauzula drag along umożliwia wspólnikowi sprzedającemu udziały przymuszenie innych wspólników do sprzedaży udziałów na rzecz tego samego podmiotu w tej samej cenie za pojedynczy udział. Jest ona często zawierana na korzyść inwestora, tak, by ułatwić mu wyjście z inwestycji poprzez zbycie de facto udziałów wszystkich wspólników, a nie tylko swoich, które mogą stanowić zbyt mały pakiet, by stanowić interesującą inwestycję na rynku. Z kolei klauzula tag along umożliwia wspólnikowi (na korzyść którego jest zastrzeżona) przyłączenie się do transakcji obejmującej sprzedaż udziałów innego wspólnika. Chodzi o to, żeby kupujący, w celu nabycia udziałów tego wspólnika, został zmuszony również do nabycia udziałów wspólnika przyłączającego się w tej samej cenie za pojedynczy udział.

– Stanowi to zwykle zabezpieczenie dla udziałowców mniejszościowych przed zmianą wspólnika w projekcie bez ich zgody – podsumowuje ekspert.

ważne dla startupów

O czym musi pamiętać młody przedsiębiorca, gdy w jego spółce pojawia się nowy inwestor?

1. Należy możliwie szybko i precyzyjnie określić zakres uprawnień kontrolnych inwestora.