Gajowniczek-Pruszyńska: Adwokatura jest kobietą

Rz: Kobiety w adwokaturze to żadna nowość, stanowią ponad 40 proc. jej składu. Skąd zatem pomysł na specjalny zespół do spraw kobiet?

Katarzyna Gajowniczek-Pruszyńska: Zespół powstał w celu integracji, edukacji i wsparcia środowiska kobiet adwokatów w Polsce. Nie stoi za nim żadna ideologia, która mogłaby komukolwiek zaszkodzić, choć próbowano nam to wmówić. Tego rodzaju komisje funkcjonują przy większości europejskich samorządów adwokackich i ich obecności nikt tam nie kwestionuje. W polskich realiach największe bolączki kobiet-adwokatów, szczególnie młodych i wchodzących dopiero na rynek pracy, wynikają ze styku dwóch sfer życia, czyli pracy zawodowej i okresu wczesnego macierzyństwa.

Okręgowe rady adwokackie zwalniają całkowicie lub częściowo ze składek samorządowych na pół roku adwokatki, które urodziły dziecko. Co jeszcze samorząd może dla nich zrobić?

Uchwałę w tej sprawie podjęła NRA. W ubiegłym roku zespół na wniosek sekretarza NRA pilotował jej wykonywanie przez okręgowe rady adwokackie. Wnioski pokazały, że nie wszystkie okręgowe izby przestrzegały uchwały. Wiem, że w Warszawie koleżanki na wniosek mogą być zwolnione z pełnienia obowiązków pełnomocnika z urzędu. Z rozmów z adwokatkami prowadzącymi indywidualne kancelarie wynika jednak, że te rozwiązania to za mało. Wiele z nich ma dylemat: czy na czas ciąży i wczesnego macierzyństwa zawiesić działanie swojej kancelarii, czy jednak ją prowadzić. To pierwsze może oznaczać wypadnięcie z rynku, utratę klientów i brak perspektyw na skuteczny powrót do tego, co udało się wcześniej zbudować. Pamiętajmy, że zakaz zatrudnienia na umowę o pracę oznacza po urodzeniu potomstwa możliwość pobierania zasiłku macierzyńskiego, ale nie przysługuje ani urlop macierzyński, ani urlop wychowawczy. Większość koleżanek próbuje jednak pracować w tym trudnym okresie, mimo że nie współpracują na stałe z żadnym aplikantem i nie mają jeszcze uprawnień do wykonywania obowiązków patrona. I to właśnie im samorząd mógłby pomóc. Sposobem na to mogłoby być sięgnięcie po pomoc aplikantów, których pewna część nie ma okazji występować przed sądem. Mogliby w ramach szkolenia z upoważnienia adwokatki w okresie jej ciąży i wczesnego macierzyństwa występować w sądzie w jej sprawach. Korzyść byłaby podwójna: adwokatka pozostawałaby w obiegu zawodowym, nie musiałaby rezygnować ze spraw, a dla aplikanta byłaby to szansa na zdobycie praktyki sądowej.

Ten pomysł wygląda na takie adwokackie 500+. O jakich kwotach mówimy?

O żadnych. Mówię tu o rozwiązaniu bezkosztowym, opartym na zasadzie dobrowolności. Przecież dla wielu z aplikantów wartością samą w sobie jest okazja wystąpienia publicznego, kontaktu z sądem i sprawą, zdobycia praktyki i odpowiedzenie sobie na pytanie, jaką drogą adwokacką w przyszłości chcą kroczyć. Mam wykłady dla aplikantów z procedury karnej i gdy zadaję pytanie o to, ilu z nich bywa w sądzie lub będzie miało taką szanse w najbliższej przyszłości, na około 30 osób w grupie przyznaje się do tego pięć–sześć osób. To bardzo mało.

A może rozwiązaniem problemów młodych mam w palestrze byłoby umożliwienie zatrudnienia na etacie z wszystkimi przywilejami socjalnymi?

Obowiązująca ustawa nam tego zabrania. Ale postuluję, by chociaż zacząć o tym problemie szerzej i w kontekście sytuacji kobiet adwokatów dyskutować. Skonfrontujmy to rozwiązanie uzasadnione zrozumiałą potrzebą utrzymania niezależności adwokata z tym, jakie obowiązuje aktualnie w zawodzie radcy prawnego. Radcowie mogą już występować w sprawach karnych w charakterze obrońców, są wyznaczani obrońcami w sprawach karnych z urzędu, ale wówczas nie mogą pracować na etacie. W pozostałych przypadkach świadczonej pomocy prawnej tego zakazu nie ma. Dlatego zdarzają się koleżanki, znakomite adwokatki, które z powyższych powodów odchodzą do zawodu radcy i do pewnych gwarancji socjalnych. Ważne, by podjąć dyskusję na ten temat, by zagadnienie umowy o pracę adwokata przestało być tematem tabu.

Etat dla adwokata byłby rewolucją. A jak jeszcze można pomóc adwokatkom z dziećmi bez takich rewolucji?

Widzę potrzebę kształtowania dobrych relacji z władzami sądów także w uwrażliwianiu ich na problem pełnomocników lub obrońców w ciąży lub okresie wczesnego macierzyństwa. Jest to związane zarówno z niejednolitym podejściem do zwalniania na wniosek z funkcji wykonywanej z urzędu przez sądy, jak i z nieliczeniem się z sytuacją kobiety w ciąży lub we wczesnym okresie macierzyństwa gdy chodzi o prowadzenie i wyznaczanie terminów spraw. Przykładowo w jednym z sądów rejonowych w Warszawie występująca w sprawie obrońca miała zaplanowany na konkretny dzień poród poprzez cesarskie cięcie, o czym poinformowała w toku rozprawy. Sąd wyznaczył kolejny termin rozprawy na dzień przypadający bezpośrednio po dniu porodu. Był to ostatni termin w długoletnim procesie i jedyny występujący w sprawie oskarżony oczekiwał osobistego udziału obrońcy. Uważam, że okręgowa rada adwokacka powinna mieć wypracowany mechanizm reakcji i wsparcia koleżanek. Oczywiście nie może to prowadzić do nadużyć.

Na 49 członków NRA tylko osiem to kobiety. Wśród 24 dziekanów okręgowych izb adwokackich w Polsce są tylko cztery panie. Dlaczego tak mało płci pięknej we władzach adwokatury?