Na skutek wprowadzenia, od 23 stycznia tego roku, nowych zasad obsadzania wyższych stanowisk w służbie cywilnej do takich zmian dochodzić może częściej i szybciej. Nie trzeba już przeprowadzać na nie otwartego i konkurencyjnego naboru. Wystarczy decyzja uprawnionej osoby np. dyrektora generalnego urzędu, jak jest w przypadku osób kierujących departamentem lub komórką równorzędną w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, urzędzie ministra, urzędzie obsługującym przewodniczącego komitetu wchodzącego w skład RM, urzędzie centralnego organu administracji rządowej oraz kierujących wydziałem lub komórką równorzędną w urzędzie wojewódzkim, a także zastępców tych osób.

Przy czym wybór kandydatów na te stanowiska ograniczony jest jedynie wymaganiami, jakie powinny oni spełniać. Określa je ustawa z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (dalej usc). I są one takie same dla osób rekrutowanych spośród członków korpusu służby cywilnej jak osób pozyskanych spoza tej służby. Wszyscy, co oczywiste, muszą, zatem spełniać wymogi selekcyjne, określone w art.4 usc Patrz ramka). Dotyczą one, bowiem wszystkich trafiających do służby cywilnej osób bez wyjątku. A dodatkowo wymagania stawiane osobom zajmującym wyższe stanowisko w sc, wskazane w art. 53 usc (patrz ramka).

Warto jednak pamiętać, że dla obu tych grup powołanie oznacza zmianę (na jakiś czas) ich statusu zawodowego. Co oznacza, że kiedy czas powołania się skończy ich pozycja zawodowa znów się zmieni. Przy czym w innej sytuacji znajdą się wtedy osoby powołane na wyższe stanowisko spośród członków korpusy sc a w innej ci, powołani spoza tej służby.

Inna podstawa zatrudnienia

W myśl ustawy o służbie cywilnej powołanie na wyższe stanowisko jest równoznaczne z nawiązaniem stosunku pracy na podstawie powołania, w rozumieniu przepisów kodeksu pracy. Zgodnie z nimi natomiast stosunek ten nawiązuje się w terminie określonym w powołaniu, a jeżeli termin ten nie został określony – w dniu doręczenia powołania, chyba, że przepisy szczególne stanowią inaczej. Podobnie, jeśli przepisy kp nie stanowią inaczej, do stosunku pracy na podstawie powołania stosuje się przepisy dotyczące umowy o pracę na czas nieokreślony, z wyłączeniem przepisów regulujących:

- tryb postępowania przy rozwiązywaniu umów o pracę;

- rozpatrywanie sporów ze stosunku pracy w części dotyczącej orzekania: o bezskuteczności wypowiedzeń i o przywracaniu do pracy.

Osoby ze służby cywilnej i spoza niej

Z dniem powołania na wyższe stanowisko osoba spoza służby cywilnej automatycznie staje się członkiem korpusu tej służby. Zgodnie, bowiem z art. 3 usc członkami takiego korpusu są pracownicy sc, czyli osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę zgodnie z zasadami określonymi w ustawie, urzędnicy tej służby, czyli osoby zatrudnione na podstawie mianowania zgodnie z zasadami określonymi w ustawie oraz osoby zatrudnione na wyższym stanowisku w służbie cywilnej.

Osoba już w służbie cywilnej zatrudniona zmienia tylko swój status. Jej dotychczasowy stosunek pracy, na czas powołania, ulega zawieszeniu. Zarówno, bowiem urzędnikowi sc jak i pracownikowi sc powołanemu na wyższe stanowisko w sc dyrektor generalny urzędu, w którym jest on zatrudniony, udziela urlopu bezpłatnego na czas powołania.

Jeśli członek korpusu sc powoływany jest na stanowisko dyrektora generalnego urzędu w urzędzie, w którym jest on dotychczas zatrudniony, urlopu bezpłatnego udziela mu kierownik tego urzędu. Podobnie jest w przypadku powołania na wyższe stanowisko w sc dotychczasowego dyrektora generalnego urzędu.

Do udzielenia takiego urlopu dochodzi w zasadzie z urzędu. Jak wyjaśnia Departament Służby Cywilnej KPRM (dsc.kprm.gov.pl) przepisy ustawy o służbie cywilnej nie wymagają złożenia przez zainteresowanego członka korpusu służby cywilnej wniosku o udzielenie urlopu bezpłatnego, jednakże dyrektor generalny urzędu lub kierownik urzędu przed udzieleniem urlopu powinien upewnić się, że doszło do powołania danego członka korpusu służby cywilnej na określone wyższe stanowisko w służbie cywilnej. Stosowna informacja może pochodzić od samego członka korpusu lub od pracodawcy, u którego doszło do zatrudnienia na podstawie powołania. Dokonując powołania członka korpusu służby cywilnej na wyższe stanowisko w tym samym urzędzie, w którym dany członek korpusu jest zatrudniony, jako urzędnik lub pracownik służby cywilnej, dyrektor generalny urzędu jest uprawniony do udzielenia urlopu bezpłatnego bez żadnej inicjatywy ze strony zatrudnionego.

Specyficzna kategoria

Wszyscy powołani na wyższe stanowiska w sc stanowią specyficzną grupę osób zatrudnionych w administracji rządowej, którzy w porównaniu z innymi członkami korpusu sc mają nie tylko odrębne zasady nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, ale są też zwolnieni z obowiązku odbywania służby przygotowawczej, nie podlegają pierwszej ocenie ani ocenom okresowym, nie mają też ustalanego indywidualnego program rozwoju zawodowego.

Nie dotyczą ich też m.in. zasady przenoszenia do innego urzędu, także w innej miejscowości, na ich wniosek albo za ich zgodą, przenoszenia poza korpus służby cywilnej na podstawie odrębnych przepisów, zawieszania stosunku pracy w przypadku tymczasowego aresztowania, czy zawieszania w pełnieniu obowiązków w sytuacji wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub karnego. I jako jedynym przysługuje im dodatek funkcyjny.

Odwołanie ze stanowiska, wszystkie te szczególne uprawnienia odbiera. A dalsza kariera zawodowa odwołanych osób zależy od tego czy przed powołaniem były zatrudnione w sc czy nie.

Strata stanowiska oznacza odejście ze sc

Dla osoby pozyskanej spoza sc odwołanie ze stanowiska oznacza zakończenie jej przygody z tą służbą. Nie wymaga ono przeprowadzenia żadnej skomplikowanej procedury. Tak jak przy powołaniu wystarczy tu tylko decyzja odpowiedniego podmiotu. Zgodnie z kodeksem pracy pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być, bowiem w każdym czasie – niezwłocznie lub w określonym terminie – odwołany ze stanowiska przez organ, który go powołał. Dotyczy to również pracownika, który na podstawie przepisów szczególnych został powołany na stanowisko na czas określony.

Przy czym odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. A w okresie wypowiedzenia pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem. Odwołanie może być też równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia, jeżeli nastąpiło z przyczyn, o których mowa w art. 52 lub 53 kodeksu pracy.

Odwieszenie dotychczasowego stosunku pracy

W przypadku osób zrekrutowanych na wyższe stanowisko spośród członków korpusu sc odwołanie ze stanowiska nie oznacza zakończenia zatrudnienia w administracji rządowej a powrót do poprzedniego statusu, czyli „reaktywowanie" zawieszonego na ten czas dotychczasowego stosunku pracy. Zgodnie, bowiem z art. 53a ustawi o sc po zakończeniu urlopu bezpłatnego dyrektor generalny urzędu wyznacza urzędnikowi oraz pracownikowi służby cywilnej stanowisko pracy zgodne z jego kwalifikacjami i umiejętnościami zawodowymi. Przepisy milczą jednak na temat warunków zatrudnienia, jakie mogą być tym osobom zaproponowane. Co oznacza, że nie dają także gwarancji, że nie ulegną one pogorszeniu.

Przykład

Pracownik sc po pół roku zajmowania stanowiska dyrektora departamentu został z tej funkcji odwołany. Jego wcześniejsze (przed powołaniem) stanowisko zostało już obsadzone, dlatego dyrektor generalny musiał wyznaczyć ma inne. Było ono wprawdzie zgodne z jego kwalifikacjami i umiejętnościami zawodowymi, ale gorzej płatne. Dyrektor mógł tak zrobić, ponieważ przepisy ustawy o służbie cywilnej nie dają osobie powracającej z urlopu bezpłatnego udzielonego na czas powołania gwarancji otrzymania wynagrodzenia nie niższego niż przysługujące przed powołaniem. Z dniem podjęcia pracy na nowym stanowisku pracownika obowiązywać będą, zatem nowe stawki wynagrodzenia.

podstawa prawna: Art.4, art. 52 -53a ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1345 ze zm.)

podstawa prawna: Art. 68-70 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1666)

Co mówi prawo

Ustawa o służbie cywilnej

Art. 4. W służbie cywilnej może być zatrudniona osoba, która:

1) jest obywatelem polskim, z zastrzeżeniem art. 5;

2) korzysta z pełni praw publicznych;

3) nie była skazana prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;

4) posiada kwalifikacje wymagane na dane stanowisko pracy;

5) cieszy się nieposzlakowaną opinią.

Art. 53 Wyższe stanowisko w służbie cywilnej może zajmować osoba, która:

1) posiada tytuł zawodowy magistra lub równorzędny;

2) nie była skazana prawomocnym wyrokiem orzekającym zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych w urzędach organów władzy publicznej lub pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi;

3) posiada kompetencje kierownicze;

4) (uchylony)

5) (uchylony)

6) spełnia wymagania określone w opisie stanowiska pracy oraz w przepisach odrębnych.