Zdobywcą tegorocznej Nagrody Nobla w zakresie fizjologii i medycyny został szwedzki uczony, Svante Pääbo, za swoje odkrycia dotyczące ewolucji człowieka. Jest Pani zaskoczona tą decyzją Komitetu Noblowskiego?
Jestem głęboko szczęśliwa, bo od paru lat mówię, że powinien tę nagrodę dostać. W świecie naukowym Svante Pääbo był faworytem do tej nagrody już od wielu lat.
Dlaczego?
Bo on przez ponad 25 lat w zasadzie stworzył nową dziedzinę nauki. Zbadał DNA naszych najbliższych krewnych czyli neandertalczyka i denisowian. Nikt przed nim nie potrafił tego zrobić.
Na czym konkretnie polega jego odkrycie?
Zawsze interesowali nas przodkowie. Ale jak wszyscy wiedzą ze szkoły, niewiele mieliśmy materiału, który można wykorzystać do badań. To np. ząb czy kawałek kości. Na tej podstawie byliśmy w stanie określić płeć czy stwierdzić, czy dana istota chodziła prosto czy nie.
Osiągnięcia naukowe Svante Pääbo cofnęły nas z analizami materiału genetycznego o ok. ćwierć miliona lat. Choć najważniejsze były te rzeczy dotyczące neandertalczyka czyli 30 tys. lat temu.
Badacz swoją pracę rozpoczął od stwierdzenia, że w kościach są ślady DNA a następnie wymyślił, w jaki sposób ten materiał z nich wyciągać, analizować i ustalić sekwencję DNA. Ważne było, by pozyskać DNA neandertalczyka, bo przecież w tym materiale tam też mnóstwo bakterii i innych zanieczyszczeń.
Ostatecznie wszystkie te prace doprowadziły do dość przyzwoitej sekwencji DNA neandertalczyka. To ma swoje implikacje medyczne, jak się okazało w pandemii.
Prof. Ewa Bartnik z Zakładu Genetyki Wydziału Biologii UW. Fot. Wojciech Gardas
Co ma Pani na myśli?
Chodzi mi o wrażliwość pewnych osób na Covid-19. Na podstawie kawałka DNA neandertalczyka można było określić, kto i dlaczego ma znacznie większą odporność na rozwój choroby u osób zarażonych wirusem SARS-Cov-2. To jest niesamowite.
Czy trudno jest prowadzić takie badania?
Trudno technicznie, bo ten materiał trzeba z kości wydobyć. Ponadto jak pracuje człowiek z takim materiałem, to wszędzie będą jego ślady palców, potu, łez. To musiało być robione w warunkach zupełnie kosmicznych.
Trzeba pamiętać, że poza DNA w jądrach, mamy jeszcze DNA w mitochondriach. I w pierwszej kolejności Svante Pääbo sekwencjonował DNA w mitochondriach, bo to było prostsze. Z czasem jego badania stawały się coraz bardziej zaawansowane. Wszystko to opisuje w przetłumaczonej na polski jego książce „Neandertalczyk”. To naprawdę wspaniała lektura.
Jaki wpływ na rozwój medycyny mogą mieć te wyniki badań?
Lekarze są zaskoczeni, dlatego jest to Nobel z medycyny i fizjologii a nie np. z chemii. Wiele nagród z chemii dotyczyło techniki. Ale tu chodzi o coś więcej o dogłębną analizę nie same techniki badawcze.
Prace tego szwedzkiego naukowca pozwalają zagłębić się w przeszłość człowieka. Zrozumieć, jakie są nasze silne i słabe strony pochodzące od naszych przodków i jaki to może mieć wpływ na nasze zdrowie.
Czytaj więcej
Badania laureata Nobla w dziedzinie medycyny pokazują wpływ dawnych genów na odporność współczesnych ludzi.
