Nadzieja na wolną Polskę

Jan Żaryn, historyk

Publikacja: 28.02.2013 23:58

Nadzieja na wolną Polskę

Foto: Fotorzepa, Robert Gardziński Robert Gardziński

Dziś Dzień Żołnierzy Wyklętych. Na co tak naprawdę liczyła powojenna konspiracja?

Jan Żaryn:

Na odzyskanie przez Polskę niepodległości. Dla nas jest oczywistością, że system jałtański okazał się trwały i istniał przez kilkadziesiąt lat, jednak patrząc z perspektywy przełomu lat 1944–1945, możliwość odzyskania niepodległości wielu ludziom wciąż wydawała się realna. Warto było poświęcić w tym celu swoje życie, często bardzo młode, jeśli miało się nadzieję, choćby nawet niewielką, na wolną Polskę.

Major Zygmunt Szendzielarz, czyli „Łupaszka", nazwał żołnierzy powojennego podziemia sumieniem narodu. Nie przesadzał?

Konspiracja niepodległościowa to bardzo aktywna, ale zdecydowana mniejszość społeczeństwa. Zawsze najdotkliwiej represje dosięgają tę „esencję", czyli tych, którzy są „sumieniem", a więc najbardziej się narażają.

Twierdzi pan, że reszta społeczeństwa była tego sumienia pozbawiona?

Nie wszystkich było stać na to, by otwarcie walczyć z wrogami Polski. W tym czasie jedni odbudowywali kraj, inni decydowali się na życie w swojej rodzinnej enklawie. Ją zresztą też często trzeba było odbudowywać.

A może powojenna konspiracja po prostu nie miała wyjścia i musiała się bronić przed komunistami?

Rzeczywiście, to była samoobrona, bo ujawnienie się, wyjście na  powierzchnię było de facto równoznaczne z aresztowaniem, torturami w mokotowskim areszcie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i często ostatecznie ze śmiercią. Zakres swobody wyboru był dla żołnierzy wyklętych bardzo wąski. Często byli w beznadziejnej sytuacji, zmuszeni do ukrywania się przez całe lata.  Zazwyczaj tragiczne losy żołnierzy wyklętych są wpisane w lata 1944–1956, ale pamiętajmy, że wielu z nich ukrywało się dłużej, nawet przez kilkanaście lat. A sprawy operacyjne prowadzone przez Służbę Bezpieczeństwa dotyczące byłych żołnierzy i całego podziemia niepodległościowego były prowadzone do ostatnich dni PRL.

Dziś Dzień Żołnierzy Wyklętych. Na co tak naprawdę liczyła powojenna konspiracja?

Jan Żaryn:

Pozostało 95% artykułu
Wydarzenia
Bezczeszczono zwłoki w lasach katyńskich
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Materiał Promocyjny
GoWork.pl - praca to nie wszystko, co ma nam do zaoferowania!
Wydarzenia
100 sztafet w Biegu po Nowe Życie ponownie dla donacji i transplantacji! 25. edycja pod patronatem honorowym Ministra Zdrowia Izabeli Leszczyny.
Wydarzenia
Marzyłem, aby nie przegrać
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Materiał Promocyjny
4 letnie festiwale dla fanów elektro i rapu - musisz tam być!