Brexit: Będzie wojna o europejski model społeczny

Korespondencja z Brukseli

Przycichł chwilowo spór wokół polityki migracyjnej, który tak boleśnie podzielił Unię Europejską półtora roku temu. Problemu obowiązkowych kwot uchodźców co prawda nie rozwiązano, ale ponieważ w międzyczasie podpisano porozumienie z Turcją o powstrzymaniu fali migracyjnej z jej wybrzeża, to pilnych działań nie trzeba podejmować i retoryka obu stron sporu mogła trochę złagodnieć. Nie należy dać się jednak zwieść pozornej ciszy. W Unii szykuje się kolejna wojna, a linia podziału ma być mniej więcej identyczna: na Wschód i Zachód Europy.

Nowy front

Chodzi o politykę społeczną, czyli – jak to się mówi w Brukseli – ochronę modelu socjalnego Europy. Politycy i dyplomaci nie mają żadnej wątpliwości, że właśnie ona będzie głównym punktem debaty o przyszłości UE po Brexicie. Pierwsze sygnały już są, bo do starcia doszło przy pisaniu projektu deklaracji rzymskiej, która ma być ogłoszona 25 marca, z okazji 60. rocznicy podpisania traktatów rzymskich: Zachód chciał więcej o wartościach socjalnych, Wschód – raczej o spójności i zbliżeniu gospodarczym. Kompromis na pewno się znajdzie, ale mówimy tylko o ogólnie brzmiącym dokumencie, który ma nie dzielić Europy w tej uroczystej chwili, zaledwie na cztery dni przed złożeniem przez Theresę May oficjalnego zawiadomienia o Brexicie. Gdy dojdzie do podejmowania konkretnych decyzji, już nie będzie miło brzmiących słów i chęci kompromisu. Bo podziały są zbyt głębokie i coraz bardziej widoczne.

U źródeł prospołecznej ofensywy krajów Zachodu tkwią nastroje antyglobalizacyjne. W nich miesza się wizja zamkniętych zakładów przemysłowych, których produkcja została przeniesiona do Chin, czy innych mniej rozwiniętych krajów trzecich, z problemem tzw. delokalizacji i dumpingu społecznego w granicach UE. Nowe państwa, takie jak Polska, nie są dość rozwinięte, żeby konkurować z Zachodem myślą technologiczną. Robią więc to, co umieją najlepiej: produkują taniej. A jak chętni do pracy nie są dość zadowoleni z oferty w kraju, to wyjeżdżają do bogatszych państw UE. Czy to na stałe lub na dłuższy okres, jak do Wielkiej Brytanii i Irlandii, czy to na kilkumiesięczne misje jako pracownicy delegowani do wykonywania usług polskich firm na francuskich budowach, czy w holenderskich szklarniach. I tam zgadzają się pracować za pensję minimalną, a ponieważ dodatkowo płacą znacznie niższe stawki społeczne w Polsce, to są oczywiście bardziej konkurencyjni niż pracownicy lokalni.

To wszystko jest zgodne z unijnym prawem i tak naprawdę jest wyrazem pewnej równowagi praw i interesów w UE: ze swobody przepływu towarów i kapitału bardziej korzysta Zachód, na swobodzie dotyczącej pracowników czy usług może zarobić Wschód. Ale o ile te pierwsze dwie wolności są nie do ruszenia, o tyle na kolejne dwie zamachnąć się znacznie łatwiej. I gdy dojdzie do takiego zamachu Polsce i innym kraju regionu pozostanie tylko minimalizowanie szkód.

Francja na barykadzie

Sztandarowym przykładem socjalnej ofensywy Zachodu jest dyrektywa o pracownikach delegowanych. Nowelizowana wbrew logice, bo nie zaczęła jeszcze działać inna dyrektywa, która miała usunąć nieprawidłowość w delegowaniu.

Nie wiadomo, czy przyniosła efekty, a już szykujemy się do utrudnień w delegowaniu, żeby odpowiedzieć na zarzuty zgłaszane przede wszystkim przez Francję. To ona tradycyjnie przoduje w apelach o rozwiązania socjalne. Po pierwsze, bo taka jest jej tradycja polityczno-gospodarcza. Po drugie, bo od lat rządzący tam politycy obawiają się, że niezadowolenie społeczne wykorzystają populiści z Frontu Narodowego. I tym argumentem bezustannie szantażują inne państwa członkowskie i Brukselę.

Ale Francja nie jest już jedyna. Właśnie ostatnio ujawniła się koalicja krajów chętnych do socjalnej dyskryminacji pracowników z biedniejszych państw UE. Niemcy Austria, Szwecja i Dania chcą ograniczyć prawa zagranicznych pracowników do korzystania z lokalnych zasiłków na dzieci, jeśli te mieszkają w innym kraju.

Komisja Europejska zgodziła się na takie możliwości w ofercie dla Wielkiej Brytanii, gdy próbowała przed referendum zniechęcić ją do Brexitu. Wtedy jednak wyraźnie zostało powiedziane, że to jednorazowa propozycja i w razie głosowania za wyjściem z UE jest niebyła. Inaczej jednak uważają wspomniane kraje.

Jesienią szykuje się też kolejna debata przy okazji dyskusji nad planowaną przez KE nowelizacją dyrektywy o koordynacji systemów socjalnych. O sprawach socjalnych będzie też wiele w szykowanym na maj pakiecie transportowym.

Potrzeba sojusznika

Polska jako największy kraj tej biedniejszej części UE ma najwięcej do stracenia. To my wysyłamy najwięcej pracowników delegowanych, to my przodujemy w statystykach cudzoziemskich pracowników na rynkach krajów UE, to naszych kierowców tirów jeździ najwięcej na unijnych drogach.