W 2018 r. w całej Unii Europejskiej pojawiły się pierwsze obowiązkowe raporty niefinansowe (wymagane dyrektywą ws. ujawniania informacji niefinansowych) sporządzone za 2017 r. przez największe spółki i grupy kapitałowe. Komisja Europejska rozpoczęła prace nad podsumowaniem wdrożenia tej dyrektywy na poziomie unijnym i prawdopodobnie w połowie tego roku opublikuje pierwsze dane i wnioski dotyczące nowej obowiązkowej sprawozdawczości.

Opracowanie raportu

Ministerstwo Finansów również podjęło działania związane z oceną zastosowania nowych wymogów i podjęło się realizacji projektu na temat raportowania niefinansowego w Polsce. Głównym celem tego projektu była analiza jak największej liczby raportów niefinansowych sporządzonych obowiązkowo po raz pierwszy za 2017 r. i opracowanie Raportu na temat wypełnienia przez spółki obowiązku raportowania rozszerzonych informacji niefinansowych. Raport został zaprezentowany na konferencji Ministerstwa Finansów 11 marca br. i wraz z aneksem dostępny jest na stronie internetowej ministerstwa (w zakładce: Rachunkowość/Raportowanie niefinansowe).

W realizacji tego projektu ministerstwo otrzymało wsparcie ze strony wielu instytucji zaangażowanych w kwestie dotyczące raportowania niefinansowego, tj. Ministerstwa Inwestycji i Rozwoju, Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, Komitetu Standardów Rachunkowości, Polskiej Izby Biegłych Rewidentów, Stowarzyszenia Księgowych w Polsce, Stowarzyszenia Emitentów Giełdowych, Fundacji Standardów Raportowania, Forum Odpowiedzialnego Biznesu oraz Instytutu Audytorów Wewnętrznych IIA Polska.

Dzięki temu możliwe było stworzenie zespołu złożonego z 21 ekspertów, który przeanalizował 123 oświadczenia lub odrębne sprawozdania na temat informacji niefinansowych, co daje aż 63 proc. łącznej liczby raportów i wiązało się z analizą łącznie prawie 6 tysięcy stron oświadczeń/sprawozdań i wypełnieniem do każdego karty oceny raportu niefinansowego opracowanej w ramach zespołu ekspertów. Na podstawie przeprowadzonych analiz opracowano raport pt. „Raportowanie rozszerzonych informacji niefinansowych za 2017 r. zgodnie z ustawą o rachunkowości – pierwsze doświadczenia i dobre praktyki".

Przykłady dobrych praktyk i uwag krytycznych

Największą zaletą Raportu jest zawarcie w nim wielu przykładów dobrych praktyk, które mogą być pomocne dla spółek, które jeszcze czują się niepewnie w tym obszarze sprawozdawczym. Wybrane przykłady dobrych praktyk dotyczyły nie tylko kwestii nieuregulowanych przepisami, ale także spełnienia wymogów ustawowych. Wynika to z faktu, że nie wszystkie przeanalizowane raporty spełniały poszczególne wymogi ustawy – a więc tu także była przestrzeń do udzielenia wskazówek i pokazania, na co jednostki powinny zwrócić uwagę, stosując się do danego wymogu ujawnień. Niemniej jednak należy podkreślić, że w wielu raportach można było znaleźć przykłady dobrych praktyk – i tylko ze względu na kwestie techniczne (tj. objętość raportu) nie wszystkie przykłady można było ująć w Raporcie.

W Raporcie znalazły się również uniwersalne przykłady uwag krytycznych, które także mają walor edukacyjny. Raport jest dość obszerny, ale mamy nadzieję, że będzie on użyteczny przede wszystkim dla sporządzających obowiązkowo raporty niefinansowe, a dodatkowo także użytkownicy informacji niefinansowych znajdą w nim interesujące ich kwestie.

W Raporcie starano się podkreślić także pewne ogólne potrzeby użytkowników informacji niefinansowych, m.in. potrzebę przejrzystości, kompletności danych, gdy mamy do czynienia z raportem łącznym (tj. za jednostkę i grupę), potrzebę pewnej spójności informacji, czyli aby opis polityki był powiązany z dokumentami, które by ją uwiarygadniały, celami polityki, opisem działań i – co bardzo ważne – z opisem rezultatów. Należy zaznaczyć, iż przeprowadzona analiza nie miała na celu wybrania konkretnych raportów jako przykładów dobrych praktyk – nie był to bowiem konkurs na najlepszy raport niefinansowy.

Inne istotne założenia dotyczące Raportu polegały na tym, że analizowano spełnienie wymogów sprawozdawczych, a nie kwestię wiarygodności ujawnionych informacji niefinansowych, która wymagałaby przeprowadzenia odpowiedniej procedury weryfikacji. Ponadto podanie przykładów dobrych praktyk nie oznacza, że dany raport w całości jest przykładem dobrej praktyki, a wskazane przykłady nie są jedynymi dobrymi praktykami występującymi na rynku, gdyż nie wszystkie raporty zostały objęte analizą.

Podstawa do dalszego podnoszenia jakości

W naszej ocenie jakość przeanalizowanych raportów niefinansowych jest w większości przypadków co najmniej zadowalająca, co pozwala wnioskować, iż w pierwszym roku sprawozdawczym spółki dobrze poradziły sobie z nowym obowiązkiem. Oczywiście wskazaliśmy w Raporcie także te kwestie, które powinny być poprawione, natomiast wiele z analizowanych raportów już dziś stanowi dobrą podstawę do dalszego podnoszenia jakości sprawozdawczości niefinansowej.

W zasadzie trudno jest określić słabe i mocne strony raportów – często to, co było bardzo dobrze zaraportowane w jednych raportach, w innych wypadło gorzej. Raczej możemy wskazać obszary, w których ogólnie większość raportów wypadła dobrze i bardzo dobrze – to obszar spraw pracowniczych oraz ochrony środowiska. W obszarze pracowniczym i środowiskowym w zdecydowanej większości spółki i grupy nie miały problemów z opisaniem polityk, dokumentów, celów, działań oraz mierników i wskaźników, które by pokazywały rezultaty tych polityk. W tych obszarach ujawniane informacje były z reguły najbardziej spójne i przejrzyste. Natomiast poprawy wymaga jeszcze sprawozdawczość dotycząca ochrony praw człowieka.

W wyniku analizy potwierdziła się także słuszność wyboru jednej z opcji przy implementacji dyrektywy ws. informacji niefinansowych do przepisów krajowych, tj. opcji dotyczącej umożliwienia jednostkom sporządzenia informacji niefinansowych w formie odrębnego sprawozdania. Spośród analizowanych 123 raportów aż 73 miały właśnie taką formę, co oznacza, że spółki licznie skorzystały z tej możliwości.