Popioły wypiętrzyły drogę w Zabrzu

To wnioski inwestora zastępczego budowy tej trasy - spółki DTŚ SA. Wcześniej wykonawca drogi, spółka Eurovia Polska poinformował, że wstępny termin przedstawienia programu naprawczego dla pofałdowanych odcinków średnicówki ustalono na 1 lipca 2016 r.

Budowa DTŚ to największa inwestycja realizowana od lat przez śląskie samorządy i najważniejsza, obok odcinka autostrady A4, arteria drogowa w aglomeracji katowickiej. Wytyczona możliwie w pobliżu centrów miast obsługuje ruch lokalny. Uzupełnia tym samym równoległą autostradę A4, przeznaczoną dla tranzytu. Obecnie dostępny jest liczący 26,1 km odcinek średnicówki od węzła z trasą S-86 w Katowicach do węzła z ul. Kujawską w Gliwicach.

Zabrzański fragment trasy, na którym powstał problem, to tzw. odcinki Z3 i Z4 o łącznej długości ok. 3 km - wiodące z centrum Zabrza do granicy z Gliwicami. Od czerwca 2012 r. budowało go konsorcjum firm Eurovia Polska (lider) i Przedsiębiorstwo Remontów Ulic i Mostów z Gliwic (umowa opiewała na 184,1 mln zł).

Odcinki Z3 i Z4 zostały oddane do użytku na początku sierpnia 2014 r. Od tego czasu w ramach działań poprawiających bezpieczeństwo jazdy m.in. frezowano fragmenty nawierzchni, w niektórych miejscach umacniano obsuwające się skarpy (poprzez tzw. gwoździowanie) i korygowano ekrany dźwiękochłonne.

W przekazanej PAP informacji rzeczniczka spółki DTŚ SA Danuta Żak zapewnia, że podczas odbioru końcowego odcinków Z3 i Z4 (protokół z 8 sierpnia 2014 r.) komisja odbiorowa nie stwierdziła „żadnych odchyleń od wymagań, w tym również dotyczących równości nawierzchni". Pierwsze deformacje „mające charakter poprzeczny a wręcz punktowy" ujawniły się natomiast – według spółki DTŚ SA – w okresie dwumiesięcznej eksploatacji.

„W miarę upływu czasu ilość i wielkość nierówności poprzecznych ulegała zwiększeniu" - wskazała Żak. Zaznaczyła, że ponieważ pierwotne próby oceny przyczyn nie doprowadziły do jednoznacznych wniosków, wykonawca od którego oczekiwano wyjaśnień, zlecił opracowanie dwóch ekspertyz naukowcom Akademii Górniczo-Hutniczej oraz Politechniki Śląskiej.

Ekspertyzy były oparte m.in. o wyniki pomiarów geodezyjnych oraz licznych badań poszczególnych elementów i podłoża, a także rozpoznanie warunków górniczych. Żak zaznaczyła, że do ich wyników żadna ze stron (DTŚ SA jako inwestor zastępczy, zarząd dróg z Zabrza jako zarządca trasy i Eurovia Polska jako wykonawca) nie wniosła zastrzeżeń.

Autorzy ekspertyz doszli do tych samych wniosków ustalając, że przyczyną uszkodzeń są „zachodzące w materiale nasypowym reakcje chemiczne". W cytowanym przez Żak fragmencie ekspertyzy Politechniki Śląskiej napisano m.in., że „materiałem odpowiedzialnym za wystąpienie charakterystycznych +wypiętrzeń+ w drodze jest warstwa stanowiąca mieszankę odpadów pochodzących z górnictwa węgla kamiennego i popiołu fluidalnego".

Według informacji DTŚ SA istotnym składnikiem tego materiału jest popiół fluidalny (powstały ze spalania w kotłach fluidalnych stosowanych przede wszystkim w elektrowniach – PAP), w skład którego wchodzi tzw. anhydryt. „Składnik ten ulega przeobrażeniom, w wyniku którego dochodzi do krystalizacji ettringitu i gipsu, które przyczyniają się do wzrostu objętości tego materiału" - wskazała Żak.

„Objętość, jaką anhydryt zajmował w materiale w wyniku krystalizacji w ettringit ulega wzrostowi 15-krotnie w stosunku do objętości pierwotnej. Początkowo krystalizacja ettringitu i gipsu przyczynia się do wypełnienia wolnych przestrzeni międzyziarnowych. W przypadku kiedy wolne przestrzenie zostają wypełnione a krystalizacja nadal postępuje pojawiają się naprężenia prowadzące do destrukcji mechanicznej" - napisała przedstawicielka inwestora zastępczego.

"W takich okolicznościach część materiału jest wyciskana ku górze powodując deformacje warstw znajdujących się powyżej z warstwami konstrukcji nawierzchni włącznie" - wyjaśniła.