Wyrok rosyjskiego Sądu Najwyższego w sprawie Katynia

Memoriał, rosyjska organizacja zajmująca się dokumentowaniem sowieckich zbrodni, domagał się uznania za bezprawną decyzji prokuratury wojskowej. Chodzi o utajnienie treści postanowienia o umorzeniu śledztwa w sprawie mordu katyńskiego.

– Formalne błędy w decyzji, które wytknęliśmy, sędzia Pirożkow uznał za błahe – relacjonuje w rozmowie z „Rz” Aleksander Gurianow, szef polskiej sekcji Memoriału. Rosyjska prokuratura, inne organy władzy i sądy różnych instancji są od lat konsekwentne w utajnianiu decyzji z 2004 roku. – Gubimy się w próbach zrozumienia, o co naprawdę chodzi – mówi Gurianow.

Do dziś nie wiadomo, jaka była podstawa umorzenia śledztwa. Utajniono również część zebranych przez prokuraturę materiałów. Wiadomo, że na decyzję wpływ wywarła Federalna Służba Bezpieczeństwa. Prokuratorzy poprosili bowiem FSB o ocenę, czy dokumenty dotyczące stalinowskiego NKWD powinny pozostać tajne. Służba ta uznała, że tak.

[srodtytul] Boją się procesów[/srodtytul]

Sąd Najwyższy już raz zajmował się tą sprawą. W 2009 roku odesłał skargę Memoriału do ponownego rozpatrzenia przez moskiewski sąd miejski, ze względu na zbytnią lakoniczność uzasadnienia. Sąd miejski podtrzymał jednak swoją wcześniejszą decyzję.

– Nie uważam, żeby przyczyną wczorajszej decyzji sądu było obecne pogorszenie relacji rosyjsko-polskich na tle raportu MAK. Nie sądzę też, żeby w tej sprawie sąd kierował się wytycznymi z Kremla – uważa Andriej Lipski, wicenaczelny moskiewskiej „Nowej Gaziety”.

Dodaje, że tak było w sprawie Michaiła Chodorkowskiego, ale w tym wypadku nie było takiej potrzeby. – U nas sąd de facto nie jest oddzielony od prokuratury. To jest jedna organizacja, która broni się jako całość, a składa się w ogromnej większości z ludzi o sowieckiej mentalności. Charakterystyczne dla tych organów jest, niestety, poczucie, że trzeba za wszelką cenę bronić raz zajętego stanowiska. Że jak raz coś zrobiliśmy, to nie ustępujemy – mówi.

Według Gurianowa w korporacji sędziowskiej dominuje przekonanie, że organizacje pozarządowe – takie jak Memoriał – powinny „znać swoje miejsce” i nie mieszać się w sprawy państwowe. Wczoraj w Sądzie Najwyższym Memoriał poniósł jeszcze jedną porażkę. Na innej rozprawie oddalono zaskarżenie przez niego przepisów ograniczających badaczom dostęp do akt osób represjonowanych.

Inną przyczyną, dla której władze rosyjskie tak konsekwentnie torpedują ujawnienie treści decyzji prokuratury, jest według wielu obserwatorów obawa, że mogłoby to zapoczątkować proces prowadzący do zgłoszenia przez spadkobierców ofiar roszczeń odszkodowawczych wobec Rosji.

– Nie chodzi nawet o same ofiary Katynia, ich było jak na skalę stalinowskich represji mało. Chodzi o to, że wypłacenie odszkodowań Polakom mogłoby doprowadzić do zgłaszania roszczeń również przez krewnych zamordowanych w samej Rosji, a tych jest już bardzo wielu – mówi „Rz” Lipski.

[srodtytul] Problem dla Rosjan[/srodtytul]