Walezy przywiózł widelec z Wenecji

Najpierw jedzono po prostu rękoma. Później popularne było jedzenie skórką od chleba. Jeszcze w XVI w. jedzono nią zupę (ewentualnie wypijano zupę z miski). Potem jedzono za pomocą łyżki, nożyka i – w końcu – widelca. Bodajże Jędrzej Kitowicz radził, że jak skórkę od chleba nabijemy na nożyk, to będziemy mieli łyżkę... Warto też wspomnieć o wpływie Wersalu, za sprawą którego od przełomu XVII i XVIII w. w Europie, na stołach elit, zaczęła pojawiać się skomplikowana gama sztućców, filiżanek, spodeczków, serwetek itd. To był moment, w którym rycerza – silnego, żarłocznego i brutalnego – zastąpił delikatny, wysublimowany i grzeczny dworzanin. Łapczywe jedzenie, czyli dotychczasowy dowód siły, stało się oznaką głupoty.

Ale mówimy tu o elitach. A co z biedniejszą ludnością?

Polscy chłopi jeszcze w XIX w. jedli drewnianymi łyżkami... Przy łyżkach, choć nie drewnianych, warto się zresztą na chwilę zatrzymać. Były one bowiem – zwłaszcza te srebrne – oznaką bogactwa. Przekazywano je z pokolenia na pokolenie. W Polsce nawet niezbyt zamożni szlachcice próbowali zdobyć jedną lub kilka srebrnych łyżek. Łyżka była niczym szabla. Nie służyła do walki, ale do pokazania, że jest się kimś. Wybijano na nich herby, różne sentencje. Szlachta sztućce, w woreczkach lub futerałach, często nosiła przy sobie.

Przejdźmy do współczesności. Obecnie w Polsce jest wiele orientalnych knajp, w których jada się pałeczkami. Czy powinniśmy umieć się nimi posługiwać?

Sam próbuję się nauczyć. Przyznam, że jedzenie nimi kosztuje mnie dużo wysiłku. Z jednej strony taka umiejętność może świadczyć o znajomości świata, innych obyczajów czy kultur. Ale z drugiej strony przecież wielu Azjatów ma problem z posługiwaniem się nożem, widelcem, a nawet łyżką...