Od kogo należy się wyrównanie zachowku

Jeżeli uprawniony do zachowku nie dostał w spadku albo w formie darowizn dóbr pokrywających wartość zachowku, może się domagać jego wypłaty albo wyrównania kwoty od spadkobiercy, a nawet od osoby obdarowanej przez spadkodawcę

Aktualizacja: 18.04.2009 08:19 Publikacja: 18.04.2009 01:19

Od kogo należy się wyrównanie zachowku

Foto: Fotorzepa, MW Michał Walczak

Wypłaty zachowku może żądać także osoba uwzględniona w testamencie, jeśli to, co przeznaczył jej spadkobierca, jest warte mniej niż przysługujący jej zachowek, a nie otrzymała wcześniej rekompensaty w formie darowizny.

Relacje między spadkobiercami, którzy zostali pominięci w testamencie albo potraktowani w nim niejednakowo bądź też obdarowani za życia spadkodawcy niejako kosztem innych, normuje [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=5520A1DECD3B4B952ED18D00114E2DEA?id=70928]kodeks cywilny[/link].

Zasadniczo zachowek należy się w pieniądzu, ale może mieć także inną formę.

Krąg uprawnionych do niego jest ograniczony. [b]Zachowek należy się tylko:[/b] małżonkowi, dzieciom spadkodawcy (a jeśli te nie przeżyły go, to jego wnukom, prawnukom) oraz rodzicom spadkodawcy, ale tylko gdyby w związku z jego bezpotomną śmiercią rodzice byli powołani do spadku z ustawy (automatycznie).

[b]Zachowek wynosi 2/3 wartości tego, co by uprawnionemu do niego przypadło według reguł dziedziczenia ustawowego, jeżeli jest trwale niezdolny do pracy albo nie ukończył 18. roku życia. W innych wypadkach zachowek wynosi tylko 1/2 wartości udziału w spadku.[/b]

Żądanie zachowku wchodzi najczęściej w rachubę, jeśli:

> uprawniony do niego został pominięty w testamencie, a nie otrzymał darowizn równych co najmniej zachowkowi,

> nie było testamentu, ale ze względu na darowizny, których dokonał spadkodawca, uprawniony do zachowku otrzymał w wyniku dziedziczenia ustawowego i ewentualnych darowizn mniej, niż wynosi jego zachowek.

[b]Adresatami żądań o wypłatę zachowku są najczęściej spadkobiercy wyznaczeni w testamencie.[/b] Jeśli jednak od spadkobiercy zachowku otrzymać nie można, wolno domagać się go od obdarowanego darowizną zaliczaną do spadku. Może nim być także spadkobierca ustawowy. Tak będzie, gdy większość majątku spadkodawca rozdysponował za życia, obdarowując nim np. dwoje z czworga dzieci, a scheda po nim przedstawia niewielką wartość.

Od spadkobiercy zachowku otrzymać nie można przede wszystkim wówczas, gdy ten sam jest uprawniony do zachowku, a ze spadku przypadła mu tylko korzyść równa własnemu zachowkowi albo jego nadwyżka ponad ten zachowek nie wystarcza na pokrycie zachowku (odpowiedzialność spadkobiercy ogranicza się tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek).

Często obdarowanym, do którego wolno się wówczas zwrócić o wypłatę zachowku, jest osoba, która sama jest do niego uprawniona, np. brat, jeden z trójki rodzeństwa, obdarowany mieszkaniem przez zmarłego ojca. Wówczas jego odpowiedzialność ogranicza się do nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek.

Jeśli obdarowanym jest osoba nieuprawniona do zachowku, np. konkubina, jej odpowiedzialność ogranicza się do wzbogacenia będącego wynikiem darowizny. Ale uwaga, nie można domagać się od takiej osoby zachowku z racji darowizny uczynionej na jej rzecz przez spadkodawcę przed więcej niż dziesięcioma laty przed śmiercią (w odniesieniu do spadkobierców i obdarowanych, którzy sami są uprawnieni do zachowku, takiego ograniczenia nie ma).

Może się zdarzyć, że darowizny uwzględniane podczas obliczania zachowku otrzymało kilku spadkobierców. Wtedy obowiązek wypłaty wyrównania obciąża najpierw obdarowanego najpóźniej. Gdyby zaś uzyskanie od niego wyrównania było niemożliwe, bo np. darowizna pokryła tylko zachowek obdarowanego, można się domagać uzupełnienia od obdarowanego wcześniej. Nie można występować o zachowek od obdarowanego, jeśli ten darowiznę zużył lub utracił przed śmiercią spadkodawcy.

Spadkobierca czy obdarowany jest obowiązany do wypłaty lub uzupełnienia zachowku, jeśli uprawniony do niego o to się upomni. Można wystąpić o to tylko w ciągu trzech lat od ogłoszenia testamentu. Jeżeli natomiast jego adresatem jest obdarowany, ten trzyletni termin liczy się od dnia śmierci spadkodawcy. Jeśli nie udało się polubownie załatwić sprawy, to trzeba w tym czasie wnieść pozew o zachowek do sądu. Potem następuje przedawnienie.

Tak kwestię rozliczeń z tytułu zachowku normuje kodeks cywilny. W rodzinie z różnych względów rozliczenia mogą być inne.

[ramka][b]Kto dziedziczy uprawnienie [/b]

Uprawnienie do zachowku przechodzi na spadkobierców, ale tylko tych, którzy należą do kręgu uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy. W praktyce więc prawo to przechodzi na dzieci (wnuki) osoby uprawnionej do zachowku, czyli na wnuki (prawnuki) pierwszego spadkodawcy. Jeśli jednak uprawnioną do zachowku była np. matka spadkodawcy (w związku z jego bezpotomną śmiercią), prawo domagania się zachowku od wdowy po nim nie przejdzie na dzieci matki (a siostry czy braci spadkodawcy), bo nie należą one do kręgu uprawnionych do zachowku po nim. Dziedziczenie praw do zachowku jest więc poważnie ograniczone.[/ramka]

[i]Masz pytanie, wyślij e-mail do autorki:

[mailto=i.lewandowska@rp.pl]i.lewandowska@rp.pl[/mail][/i]

Podatki
Zmiany w uldze na termomodernizację. Podatnicy dostali tylko kilka dni
W sądzie i w urzędzie
Jest projekt ustawy frankowej. Czy przyspieszy spory frankowiczów z bankami?
Praca, Emerytury i renty
Nowe terminy wypłat emerytur w lutym 2025. Zmiany w harmonogramie
Praca, Emerytury i renty
Zbliża się wypłata 13. emerytury. Ile wyniesie w 2025 roku?
Prawo w Polsce
Kto może wejść do twojego domu? I czy musi mieć nakaz?