Wizytacje przeprowadzone przez Irenę Lipowicz w osiedlach romskich w Małopolsce (w Koszarach k. Limanowej, Maszkowicach, Ochotnicy Górnej, Krośnicy, Czarnej Górze i Zadziale k. Szaflar) potwierdziły, że Romowie, zwłaszcza należący do grupy Bergitka Roma, żyją tam w skrajnym ubóstwie, na marginesie życia społecznego i bez realnych możliwości poprawy swojej sytuacji bytowej.
Nowy dach na ruderę
- Warunki panujące na terenie większości osiedli są bardzo złe. Stan techniczny budynków mieszkalnych często stwarza zagrożenie dla życia i zdrowia ich mieszkańców. W wielu przypadkach prace remontowo - budowlane, podejmowane przez samorządy i finansowane w części ze środków pochodzących z „Programu na rzecz społeczności romskiej", nie mają charakteru kompleksowego – zauważa RPO.
Podaje przykład: na osiedlu Romów w Maszkowicach w starych i zniszczonych domach zamontowano nowe dachy, ale nie poprawiono wcześniej konstrukcji budynków.
Rzecznik zwróciła także uwagę na problem, który istnieje na każdym osiedlu zamieszkanym przez Romów: samowole budowlane. Romowie stawiają budynki bez wymaganych prawem pozwoleń, na gruntach należących do samorządu terytorialnego lub osób prywatnych. Władze lokalne różnie do tego podchodziły, ale żadna nie podjęła procedur legalizacji samowoli. Część gmin odmawiała wyremontowania nielegalnie postawionych budynków, jedna podjęła kroki prawne zmierzające do rozbiórki budynków.
Zdaniem prof. Lipowicz gminy mają za mało pieniędzy, by zaspokoić wszystkie potrzeby Romów. Ale jest też inny problem: uruchomienie środków na pomoc dla Romów zależy wyłącznie od decyzji władz lokalnych, a te niekiedy kierują się opinią miejscowej społeczności, która często nie jest dla Romów przychylna. Rozwiązaniem tych przeszkód mogłoby być, w opinii RPO, stworzenie osobnego kompleksowego programu, niezależnego od "Programu na rzecz społeczności romskiej", którego celem byłoby wyłącznie zaplanowanie i sfinansowanie procesu poprawy warunków mieszkaniowo - bytowych na osiedlach romskich w całej Polsce. Można byłoby przy tym skorzystać z dotacji unijnych.
