Dworce autobusowe a osoby niepełnosprawne

Część dworców autobusowych należących do samorządów trzeba będzie dostosować m.in. do potrzeb osób o ograniczonej sprawności ruchowej. Za niespełnienie niektórych obowiązków może grozić wysoka kara finansowa.

Publikacja: 31.03.2015 05:45

Od 4 kwietnia będą obowiązywać nowe przepisy dotyczące przystosowania dworców autobusowych do potrzeb osób niepełnosprawnych

Foto: Fotorzepa, Robert Wójcik

Marek Kobylański

W zależności od tego, o jaką linię i sieć komunikacyjną chodzi, organizatorem publicznego transportu zbiorowego jest odpowiednio: gmina, związek międzygminny, powiat lub związek powiatów albo samorząd województwa. Zadania związane z organizowaniem transportu wykonują w przypadku:

- gminy – wójt, burmistrz albo prezydent miasta,

- związku międzygminnego – zarząd związku międzygminnego,

- miasta na prawach powiatu – prezydent miasta,

- powiatu – starosta,

- związku powiatów – zarząd związku powiatów,

- województwa – marszałek województwa.

Określenie przystanków

Organizowanie publicznego transportu zbiorowego polega m.in. na:

- zapewnieniu odpowiednich warunków jego funkcjonowania m.in. w zakresie standardów przystanków komunikacyjnych oraz dworców oraz korzystania z nich

- określeniu przystanków i dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest jednostka samorządu terytorialnego, oraz warunków i zasad korzystania z tych obiektów.

Przykład

Rada powiatu określiła przystanki komunikacyjne i dworce, których właścicielem lub zarządzającym jest powiat, oraz warunki i zasady korzystania z tych obiektów. Wojewoda zaskarżył powyższą uchwałę do wojewódzkiego sądu administracyjnego, wnosząc o stwierdzenie jej nieważności w części dotyczącej m.in. wykazu i lokalizacji dworców w załączniku do uchwały. W wykazie tym znalazł się dworzec, którego powiat nie był właścicielem. Należały do niego tylko przystanki komunikacyjne. Natomiast punkt sprzedaży biletów oraz punkt informacji dla podróżnych zorganizowała, zarządzała nim i finansowała spółka PKS. Sąd administracyjny uznał, że określenie danego miejsca jako przystanku lub dworca ma wymiar ekonomiczny. Różne są opłaty za zatrzymanie się w takich miejscach. Zdaniem sądu do uznania danego miejsca za dworzec konieczne jest spełnienie pewnych warunków. Oprócz przystanków komunikacyjnych muszą tam się znajdować wyodrębnione punkty sprzedaży biletów oraz punkty informacji dla podróżnych. Elementów tych nie można utożsamiać z kasami fiskalnymi w autobusach czy rozkładem jazdy wywieszonym na wiatach autobusowych. Cechy takie ma każdy przystanek komunikacyjny. Dworzec zaś ma charakteryzować stały punkt sprzedaży biletów i stały punkt informacji dla podróżnych.

Na podstawie wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 28 marca 2013 r., sygn. II SA/Ol 154/13.

Do zadań własnych gminy w zakresie publicznego transportu zbiorowego należą budowa, przebudowa i remont:

- przystanków komunikacyjnych oraz dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest gmina;

- wiat przystankowych lub innych budynków służących pasażerom, posadowionych na miejscu przeznaczonym do wsiadania i wysiadania pasażerów lub przylegających do tego miejsca, usytuowanych w pasie drogowym dróg publicznych bez względu na kategorię tych dróg.

Potrzeby osób niepełnosprawnych

Od 4 kwietnia będą obowiązywać nowe przepisy dotyczące przystosowania dworców autobusowych do potrzeb osób niepełnosprawnych i osób o ograniczonej sprawności ruchowej – art. 1 pkt 6 ustawy z 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw. Wprowadzenie takich rozwiązań wynika z konieczności dostosowania polskich przepisów do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 181/2011 odnoszącego się do praw pasażerów w transporcie autobusowym i autokarowym.

Jak wynika z tego rozporządzenia (załącznik I lit. a), na części dworców autobusowych będą musiały być wprowadzone takie rozwiązania, które umożliwią osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej m.in.:

- poinformowanie o swoim przybyciu do terminalu i zwrócenie się o pomoc w wyznaczonych punktach,

- przemieszczenie się do stanowiska odprawy, poczekalni oraz miejsca wejścia do autobusu,

- wejście do autobusu z wykorzystaniem z wind, wózków inwalidzkich lub innej potrzebnej pomocy, odpowiednio do sytuacji,

- załadowanie i odebranie bagażu,

- przewożenie ze sobą w autobusie lub autokarze certyfikowanego psa przewodnika.

Wyznaczone dworce

Nowe wymogi dotyczące obsługi osób niepełnosprawnych dotyczą obowiązkowo dworców, których właścicielem lub współwłaścicielem w części większej niż połowa udziałów jest jednostka samorządu terytorialnego, oraz tych, które są zlokalizowane w mieście mającym ponad 50 tys. mieszkańców, oraz z którego rocznie odjeżdża ponad 500 tys. pasażerów. W przypadku innych dworców jest możliwość, ale nie ma obowiązku wprowadzenia nowych wymogów.

Jednostki samorządowe będą musiały corocznie do 31 marca przeprowadzić analizę dotyczącą spełniania przez dany dworzec kryterium dotyczącego m.in. liczby odjeżdżających pasażerów. Wyniki takiej analizy będą przekazywane wojewodzie.

Samorządy w ciągu roku od kiedy dworzec, którego są właścicielem lub współwłaścicielem, spełni wyżej wymienione kryteria (liczba mieszkańców i pasażerów), muszą dostosować go do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej.

Jednostka samorządu terytorialnego po dostosowaniu dworca do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i o ograniczonej sprawności ruchowej jest obowiązana niezwłocznie wystąpić do ministra infrastruktury i rozwoju, za pośrednictwem wojewody, z wnioskiem o wyznaczenie tego dworca jako dworca, w którym jest udzielana tego rodzaju pomoc.

Sankcje i kontrola

Za niespełnienie któregoś z tych trzech wyżej opisanych obowiązków, czyli:

- niewykonanie do 31 marca analizy dotyczącej liczby odjeżdżających pasażerów,

- niedostosowanie dworca w ciągu roku do potrzeb osób niepełnosprawnych,

- niewystąpienie z wnioskiem do ministra

może grozić kara finansowa do 100 000 zł (art. 95 ustawy o transporcie drogowym). Karę pieniężną nakłada, w drodze decyzji administracyjnej, wojewoda. Jednostka samorządowa będzie mogła złożyć wniosek o zawieszenie zapłaty kary pieniężnej.

Wojewoda będzie mógł zawiesić, w drodze decyzji administracyjnej, zapłatę kary pieniężnej na okres konieczny do podjęcia działań naprawczych, nie dłuższy niż sześć miesięcy. Będzie możliwe również umorzenie kary pieniężnej w przypadku usunięcia w terminie określonym w decyzji o jej zawieszeniu przyczyny nałożenia tej sankcji. Wpływy z kar pieniężnych, o których mowa, stanowią dochód budżetu państwa.

Wojewoda oraz minister infrastruktury i rozwoju są uprawnieni do kontroli dostosowania dworców do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym. W ramach kontroli, o których mowa, osoba upoważniona do ich przeprowadzania ma prawo żądania pisemnych lub ustnych wyjaśnień, okazania dokumentów i innych nośników informacji oraz udostępniania danych mających związek z kontrolą.

Opłaty za dworce

Za korzystanie przez przewoźnika z przystanków lub dworców, których właścicielem albo zarządzającym jest jednostka samorządu terytorialnego, mogą być pobierane opłaty. Stawka opłaty ustalana jest w uchwale organu danej jednostki samorządu terytorialnego. Stawka opłaty, o której mowa, nie może być wyższa niż:

- 0,05 zł za jedno zatrzymanie środka transportu na przystanku,

- 1 zł za jedno zatrzymanie np. autobusu na dworcu.

Ponadto w przypadku dworców wyznaczonych do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej opłata za jedno zatrzymanie środka transportu będzie mogła wynieść maksymalnie 2 zł.

Opłaty za korzystanie z dworców i przystanków stanowią dochód właściwej jednostki samorządu terytorialnego i ulegają zmianie w stopniu odpowiadającym planowanemu średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych, ustalonemu w ustawie budżetowej na dany rok.

Przykład

Rada gminy podjęła uchwałę w sprawie wysokości opłat za korzystanie z przystanków i dworców. W akcie tym ustalono również termin i sposób uiszczania przedmiotowych opłat. Takie postanowienie zakwestionował wojewoda, który w rozstrzygnięciu nadzorczym uznał, że delegacja ustawowa z art. 16 ust. 4 ustawy z 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym upoważniła radę gminy jedynie do ustalenia wymiaru opłaty od przewoźników korzystających z przystanków komunikacyjnych, których właścicielem albo zarządzającym jest gmina. Natomiast ustalenia dotyczące terminu i sposobu płatności tej opłaty nie mieszczą się w granicach kompetencji uchwałodawczej, w związku z czym powinny stanowić element umowy zawartej z przewoźnikiem.

Na podstawie rozstrzygnięcia nadzorczego wojewody lubuskiego z 6 grudnia 2012 r. 2012/2656.

podstawa prawna: rozdział 8a i 9a ustawy z 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (DzU z 2013 r., poz. 1414 ze zm.)

podstawa prawna: art. 4–7 ustawy z 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy o transporcie drogowym oraz niektórych innych ustaw (DzU z 2015 r., poz. 390)

podstawa prawna: art. 7, 15, 18 ustawy z 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (DzU z 2011 r. nr 5, poz. 13 ze zm.)

podstawa prawna: rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 181/2011 z 16 lutego 2011 r. dotyczące praw pasażerów w transporcie autobusowym i autokarowym i zmieniające rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 (DzUrz UE L 55 z 28 lutego 2011 r., str. 1)

Terminy dla samorządów

W związku z nowymi wymogami związanymi z pomocą dla osób niepełnosprawnych i o ograniczonej sprawności ruchowej określony został czas (licząc od momentu wejścia w życie 4 kwietnia nowych przepisów ustawy o transporcie drogowym) dla władz samorządowych na przygotowanie się do ewentualnych koniecznych zmian na dworcach autobusowych:

Do 4 czerwca 2015 roku burmistrz lub prezydent miasta w mieście powyżej 50 000 mieszkańców powinien dokonać analizy:

- liczby pasażerów odjeżdżających w roku 2014 z dworców, których właścicielem lub współwłaścicielem w części większej niż połowa udziałów jest jednostka samorządu terytorialnego;

- dotyczącej dostosowania dworców do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej.

Do 4 lipca 2015 roku burmistrz lub prezydent miasta przekaże do właściwego marszałka województwa informację o lokalizacji dworców:

- których liczba odjeżdżających pasażerów w roku 2014 przekroczyła 500 000 oraz

- które są dostosowane do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej.

Do 4 sierpnia 2015 roku marszałek województwa przekaże ministrowi infrastruktury i rozwoju informację o lokalizacji dworców spełniających kryteria związane m.in. z liczbą odjeżdżających pasażerów, które:

- wymagają dostosowania do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej oraz zostały dostosowane do udzielania tej pomocy.

Do 4 stycznia 2016 roku jednostki samorządu terytorialnego muszą dostosować te dworce, które:

- znajdują się w mieście powyżej 50 000 mieszkańców oraz z których rocznie odjeżdża powyżej 500 000 pasażerów do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej.

Do 4 lutego 2016 roku burmistrzowie lub prezydenci miasta powinni przekazać:

- do właściwego marszałka województwa informacje o lokalizacji dworców, które zostały dostosowane do udzielania pomocy osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej.

Do 4 marca 2016 r. marszałkowie województw powinni przekazać:

- ministrowi infrastruktury i rozwoju informację o lokalizacji dworców, na których udzielana jest pomoc osobom niepełnosprawnym i osobom o ograniczonej sprawności ruchowej.