Pies w wielkim mieście

To się nazywa kariera! W warszawskiej Kordegardzie przy Trakcie Królewskim królują psy. Wielkie cztery zajęły środek galerii.

Wyrzezał je z drewnianych kloców Wojtek Pustoła, młody warszawski twórca. Na wprost wejścia – wideo duetu Tatiana Czekalska & Leszek Golec. Nakręcone w Zachęcie. Można rozpoznać charakterystyczne wnętrze najstarszej stołecznej galerii. Ale… po hallu i salach kręcą się tylko psy. Trzy sztuki przedstawione z imion: Benio, Gutek, Lotka. Przychodzą z właścicielami "do pracy". Rezydują. Film jest rejestracją performance'u z ich udziałem, a jednocześnie zapisem typowych zachowań.

Gorzej wiedzie się Pimpkowi sfilmowanemu przez Katarzynę Cichoń. Kundel poddawany jest zabiegom kosmetycznoleczniczym, których najwyraźniej nie lubi. Ale z woli pani musi cierpieć – żeby być pięknym jak ona. Nawet za cenę bólu. Pikuś z komiksu Janka Kozy, wrocławskiego artysty, też przeżywa katusze. Z przeżarcia, z nudów, z nicnierobienia. Z niemożności seksualnego spełnienia.

Małgorzata Sołtysiak, warszawianka, przedstawiła dwie fotograficzne serie. Pierwsza jest poświęcona psiej nekropolii gdzieś w Polsce. Dziesiątki nagrobków z mniej lub bardziej patetycznymi wyrazami miłości do czworonogów. Obok – cykl "Pariasi" zaobserwowany w Indiach. Wbrew mniemaniu nie chodzi o ludzką kastę, lecz o gatunek psów nazywanych pariasami.

Co ciekawe, te uliczne włóczęgi zdają się mieć lepiej niż niejeden bezdomny człowiek. Spokojnie polegują na kocykach, nie przerażają wyglądem. Daleko im jednak do gwiazd telewizyjnych. Wspomniany powyżej Janek Koza nakręcił film animowany "Psy". Na małym ekranie występują dziwne stwory. Prowadzą programy kulturalne, zapowiadają pogodę, przekazują wiadomości. Z pysków – zwierzęta, z wyglądu i zachowań – nasi bliźni. Pytanie: kto do kogo się upodobnił? A może psy wygryzły ludzi?

Pomyśleć, że przez stulecia psom powierzano w sztuce tylko role drugoplanowe. Uwieczniano je, gdy polowały, aportowały, rzucały się wrogowi do gardła. Albo traktowano je jak zabawki, gadżety u boku pana czy pańci.

W ostatnich latach czworonogi się usamodzielniły. Już bez ludzkiego towarzystwa pojawiają się w pracach Teresy Pągowskiej, Marty Deskur, Jarosława Modzelewskiego, Tomasza Tatarczyka i wielu innych artystów.

Przełomem była ekspozycja w białostockim Arsenale przed pięciu laty: "Pies w sztuce polskiej". Wywołała skandal, obrosła legendą. Tym lepiej dla bohatera.

Jak bardzo jest ceniony w artystycznych kręgach, dowodzą nazwy dwóch kultowych miejsc. W Krakowie działa klubgaleria Piękny Pies 2 (pierwszy przeżył zaledwie pięć lat i zdechł z powodu hałasu, ale w ubiegłym roku odrodził się w nowym miejscu), a w Poznaniu – Galeria Pies (od 2005 r.).

W 2006 roku malarka Agnieszka Sandomierz stwierdziła: "Psy górą", i poświęciła im cykl obrazów prezentowany w warszawskiej Galerii Schody. W czasie ubiegłych wakacji wielorasowe drewniane stado Wojtka Pustoły (niektóre osobniki trafiły do Kordegardy) opanowało salon Skody. W tym samym czasie wrocławskie BWA zajęła ceramiczna sfora Elżbiety Janczak-Wałaszek. Tegoroczne lato też należy do psów. Temat tyleż wdzięczny, co dający do myślenia – jak zmienia się nasze podejście do coraz bardziej uczłowieczonego zwierzęcia.

Uzależniony od nas, często pada ofiarą kaprysów, bezmyślności lub charakterologicznych dewiacji. Jednocześnie dla wielu staje się jedyną bliską istotą. Oleg Kulik, moskiewski artysta o międzynarodowej renomie, uważa zwierzę za alter ego istoty ludzkiej. Prorokuje, że za czas jakiś to psy przejmą ster w "Rodzinie przyszłości" – czego dowodzi w prowokacyjnych, prześmiewczych pracach. Oglądaliśmy je w warszawskim Zamku Ujazdowski przed ośmiu laty.

Ciekawe, jakie efekty przyniesie psie zgromadzenie w Kordegardzie. Radzę mieć na nie oko.

Wystawa do 7 września

W komiksie Milou (foksterier), pies Tintina – od 1927 r. przez 70 lat; Snoopy (beagle) – z "Fistaszków", od 1950 r. przez 50 lat

W kinie Trump i Lady – z "Zakochanego kundla" (1955), animacji Walta Disneya; Huckleberry – początkowo w towarzystwie Misia Yogiego, potem samodzielnie. Animacja od 1958 r.; "101 dalmatyńczyków" – psia sfora z animacji Disneya (1961), fabularny (1996), sequel "102 dalmatyńczyki" (2000).; Rin Tin Tin (owczarek niemiecki) – pierwszy pies gwiazdor w historii Hollywoodu. W latach 1922 – 1931 wystąpił w 25 filmach i dwóch serialach; Szarik (owczarek nie-miecki, grany przez trzy różne psy) – z serialu "Czterej pancerni i pies", od 1966 r.; Cywil (owczarek niemiecki) – z serialu "Przygody psa Cywila", od 1970 r.; Beethoven (bernardyn) – z komedii filmowej z 1992 r.

Na pomnikach Łajka (mieszaniec) – pierwszy pies na orbicie okołoziemskiej, w 1957 r. Od kwietnia br. – rzeźba w Moskwie obok koszar, gdzie szykowano psa do lotu; Dżok (kundel) – wzór wierności. Od 2001 r. rzeź-ba w Krakowie autorstwa Bronisława Chromego.

Jan van Eyck "Portret małżonków Arnolfini" (1434) – symbol wierności: mały, biały, kudłaty, stoi u stóp państwa