Rzecznik Praw Pacjenta Krystyna Barbara Kozłowska przypomina, że zgodnie z art. 16 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, każdy pacjent po uzyskaniu od lekarza przystępnej informacji m.in. o stanie zdrowia, rozpoznaniu, czy następstwach leczenia bądź zaniechania określonych procedur medycznych ma prawo zgodzić się na udzielenie świadczenia zdrowotnego lub też odmówić takiej zgody. Lekarz zaś zobowiązany jest do udzielenia danego świadczenia zdrowotnego dopiero po uzyskaniu zgody pacjenta.
Także w przypadku małoletniego pacjenta konieczna jest zgoda, tyle że tzw. zastępcza, bo udzielana przez jego przedstawiciela ustawowego, którym najczęściej jest rodzic. Wykonanie badania lub zabiegu bez zgody pacjenta jest dopuszczalne tylko w wyjątkowej sytuacji, gdy pacjent wymaga niezwłocznej pomocy medycznej, a stan jego zdrowia lub wiek uniemożliwiają wyrażenie zgody i nie ma możliwości porozumienia się z przedstawicielem ustawowym lub opiekunem faktycznym.
Lekarz może udzielić świadczeń zdrowotnych bez zgody pacjenta, jeśli wystąpią konkretne przesłanki określone w przepisach prawa. W przypadku pacjenta małoletniego, ubezwłasnowolnionego lub niezdolnego do świadomego wyrażenia zgody określa je art. 34 ust. 7 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. W myśl tego przepisu lekarz może wykonać zabieg operacyjny albo zastosować metodę leczenia stwarzającą podwyższone ryzyko dla pacjenta, bez zgody przedstawiciela ustawowego pacjenta bądź bez zgody właściwego sądu opiekuńczego, gdy zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. W takim przypadku lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. Następnie o wykonywanych czynnościach niezwłocznie zawiadomić przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego lub sąd opiekuńczy, a także dokonać odpowiedniej adnotacji wraz z uzasadnieniem w dokumentacji medycznej.
- Odnosi się to jednak wyłącznie do sytuacji, w których wola pacjenta nie jest znana lekarzowi np. pacjent trafia do szpitala nieprzytomny. Nie obejmuje natomiast przypadków, w których lekarz został uprzednio wyraźnie poinformowany co do akceptowanych przez niego granic podejmowanego zabiegu operacyjnego czy innej czynności leczniczej - tłumaczy Rzecznik Praw Pacjenta.
Krystyna B. Kozłowska przypomina, że oświadczenie pacjenta wyrażone na wypadek utraty przytomności, a określające wolę co do postępowania lekarza w sytuacjach leczniczych, które mogą zaistnieć, jest dla lekarza wiążące. Powinno jednak zostać złożone w sposób wyraźny i jednoznaczny, np. pisemny.
