Tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z 17 września 2015 r. (III UZP 1/15).
W sprawie o podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników, na skutek wniesionej przez ubezpieczoną skargi kasacyjnej, Sąd Najwyższy powziął wątpliwości, które zawarł w przedstawionym do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi sądu zagadnieniu prawnym. Zawarł je w pytaniu – czy brak indywidualnego pouczenia ubezpieczonego przez organ rentowy o wynikającym z art. 5a ust. 3 i 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników obowiązku złożenia w terminie zaświadczenia właściwego organu podatkowego o wysokości należnego podatku dochodowego od prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej może prowadzić do uchylenia określonego w art. 5a ust. 6 tej ustawy skutku w postaci ustania ubezpieczenia społecznego rolników.
Analizę tego zagadnienia prawnego sąd rozpoczął od wskazania, że pozostanie w KRUS (albo ustanie ubezpieczenia społecznego rolników) zależy nie tylko od wysokości podatku za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, ale również od składania określonych zaświadczeń lub oświadczeń i dotrzymywania terminów wskazanych w przepisach. Te ostatnie przesądzają przy tym o ustaniu ubezpieczenia społecznego rolników z mocy ustawy.
Sąd zwrócił uwagę, że obowiązek ubezpieczonego rolnika złożenia w terminie zaświadczenia o wysokości należnego podatku dochodowego od prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej oraz skutek niewykonania tego obowiązku – w postaci ustania ubezpieczenia społecznego rolników – są zapisane w samej ustawie. W systemie źródeł prawa powszechnego obowiązywanie ustawy nie zależy zaś od indywidualnego poinformowania adresata o wejściu jej w życie czy o jej zmianie ani o treści nowych obowiązków z niej wynikających. Nie można zatem zakładać, że jasne określenie obowiązku w ustawie nie wywołuje skutku bez indywidualnego pouczenia ubezpieczonego o tym obowiązku przez organ rentowy. Gdyby od indywidualnego pouczenia miała zależeć regulacja materialnoprawna przewidująca ustanie ubezpieczenia, to i obowiązek pouczenia jako warunek powinien mieć wyraźne źródło w prawie materialnym.
Wprawdzie sąd zauważył, że zgodnie z przepisami ustawy, KRUS prowadzi działalność w „zakresie informowania ubezpieczonych i świadczeniobiorców o prawach i obowiązkach wynikających z ustawy oraz propagowania działalności Kasy". Nie można jednak pominąć faktu, że „informowanie" to już tylko semantycznie nie to samo co „pouczanie" o prawach i obowiązkach wynikających z ustawy. Ubezpieczeni i świadczeniobiorcy mają prawa i obowiązki wynikające z ustawy, nawet gdy nie są o nich informowani. Organ jedynie informuje o tych prawach i obowiązkach. Nieuprawnione jest założenie, że na ubezpieczonym nie ciąży obowiązek ustawowy złożenia zaświadczenia o podatku, dopóki nie poinformuje go o nim KRUS.
