Chorobliwy pęd do władzy. Prezydent Uzbekistanu dołączył do klubu władców, którzy zamierzają rządzić do śmierci

– To były najbardziej bezbarwne wybory w historii. Ludzie nawet nie wiedzą, że byli jacyś kandydaci na stanowisko prezydenta, poza obecnie urzędującym. Ich nazwiska nikomu nic nie mówią i zostaną od razu zapomniane – opisał niedzielne wybory w Uzbekistanie niezależny politolog Rafael Sattarow.

Głosowanie było przedterminowe, bowiem w kwietniowym referendum przyjęto poprawki do konstytucji. Jest kilka nieistotnych i trzy najważniejsze. Kadencja prezydenta zostaje wydłużona z pięciu do siedmiu lat, jego pełnomocnictwa zwiększone, a dotychczasowe kadencje urzędującego Szawkata Mirzijojewa zostają „wyzerowane”.

Grupa dyktatorów

Teraz może rządzić do 2037 r., do czasu, gdy sam będzie miał 80 lat. A prezydentem jest od 2016 r., gdy wybrano go po śmierci poprzedniego – Islama Karimowa (zmarł w wieku 78 lat).

Czytaj więcej

Konflikty zbrojne

Rosja po puczu: Znikający generałowie. Kto popierał bunt Jewgienija Prigożyna?

Od czasu stłumienia rebelii najemników Jewgienija Prigożyna nikt nie widział co najmniej trzech w...

W ten sposób Uzbekistan dołączył do grona byłych państw postsowieckich, w których prezydenci rządzą dożywotnio. Pierwszą była Białoruś, gdzie Aleksander Łukaszenko jeszcze w 2004 r. zmienił konstytucję i zniósł ograniczenie ilości prezydenckich kadencji. Po czym zadbał, by nikomu poza nim nie udało się skorzystać z tych zapisów.

W 2020 r., po raz szósty został prezydentem. By ogłosić swe zwycięstwo (którego nie uznała większość państw świata), musiał jednak zmiażdżyć społeczne protesty. Do dziś w łukaszenkowskich więzieniach siedzi ok. 1,5 tys. więźniów politycznych, którym nie podoba się dożywotni prezydent.

Dopiero po Łukaszence podobne rozwiązanie przyjął Władimir Putin. W 2020 r. (tuż przed wybuchem manifestacji na Białorusi) w Rosji przeprowadzono „ogólnorosyjskie głosowanie”, które poparło „wyzerowanie” putinowskich kadencji prezydenckich. Kreml sięgnął po taką dziwną formułę, gdyż wyniki „głosowania” są prawnie niezobowiązujące, w przeciwieństwie do normalnego referendum. Możliwe, że władze obawiały się, że wyborcy odmówią legitymizacji dożywotniej władzy Putina.

Formalnie jednak pierwszym był Tadżykistan, gdzie jeszcze w 2003 r. prezydent Emomali Rahmon przeprowadził referendum pozwalające mu na pozostanie u władzy. Jednak wtedy chodziło jedynie o dwie dodatkowe kadencje. Dopiero w 2016 r. kolejne głosowanie pozwoliło Rahmonowi pozostać u władzy tak długo, jak zechce – czyli dożywotnio, jak Łukaszenko, Putin i obecnie Mirzijojew.

Władza dziedziczna

Uzbekistan, Białoruś, Rosja i Tadżykistan tworzą już „twarde jądro” dożywotnich dyktatur na przestrzeni postsowieckiej. Jednak dwa państwa wyprzedzają je i stanowią niedościgły wzór dla władców z Moskwy czy Mińska. Chodzi o Azerbejdżan i Turkmenistan, gdzie władza jest po prostu dziedziczna – przy zachowaniu demokratycznych dekoracji w postaci różnych głosowań i wyborów.

W Baku rządzi Ilham Alijew, który objął władzę po swym ojcu i prezydencie Hejdarze Alijewie. Natomiast w Duszanbe władzę sprawuje Serdar Berdymuchamedow, syn poprzedniego prezydenta (i byłego dentysty pierwszego przywódcy kraju Saparmurata Nijazowa) Gurbanguły Berdymuchamedowa.