1 sierpnia szef polskiej dyplomacji nazwał powstanie „katastrofą narodową", a dwa tygodnie później na łamach pisma obszernie to uzasadnił w całym bloku tematycznym, poprzedzonym nawet wstępniakiem redaktora naczelnego. Dowódcy Armii Krajowej wychodzą tam na głupców, a nawet zbrodniarzy, powstanie zaś na całkowicie chybione przedsięwzięcie, które przyniosło tylko rzeź najlepszej młodzieży i mieszkańców oraz zagładę miasta.

„Wacek" już to słyszał. Wielokrotnie, przez całe dziesięciolecia to powtarzano, a on pozostawał wierny tradycji ojca legionisty, matki peowiaczki, trzech starszych braci ginących jeden za drugim w szeregach AK, złożonej przez siebie przysiędze, a wreszcie przeświadczeniu, że własne rany, poniewierka i komunistyczne więzienie nie pójdą na marne. Jego smutek spowodowało zapewne zawiedzione zaufanie do rządzącego ugrupowania, ale i krytyczna wobec dowództwa AK wypowiedź kolegi z konspiracji i więzienia, marszałka Sejmu I kadencji, a może i ta chłodna racjonalność argumentów, które tak nie przystają do Polski, o którą walczył.

? ? ?

Dla powstańców, ich rodzin, harcerzy, wszystkich, którzy 1 sierpnia przychodzą o godzinie 17 na Powązki wojskowe, to spotkanie się liczy – nie zaproszenia do Sejmu, Belwederu, na plac Krasińskich czy Piłsudskiego. Już o godzinie 16 odbyły się zbiórki przy kwaterach poległych. Powstańców coraz mniej. U „Zośki" szukam znajomych. „Jura" nie ma – umarł wiosną w Kanadzie. Próżno szukam „Paulinki". Pewnie zdrowie nie pozwoliło jej przyjść, jak i „Nicie", któremu stawy odmówiły posłuszeństwa: po raz pierwszy od półwiecza.

W połowie lat 80. przywiózł mnie tu Doktor „Brom". W Dolince Katyńskiej, tuż przy Gloria Victis rozwinięto transparenty i sztandary zdelegalizowanej „Solidarności", śpiewano, podnoszono palce w geście V. Doktor był zdegustowany: – To nasza uroczystość, nie pozwalają uczcić kolegów! Przekazałem to przyjacielowi, który dostarczał książki wydane w podziemiu. – To nie jest tylko ich miejsce ani tylko ich uroczystość, powstanie jest też nasze! – usłyszałem.

Już w wolnej Polsce pytałem „Jura", czy brali pod uwagę tak straszliwe straty wśród ludności i piekło Woli, przez które przeszła moja rodzina. Spojrzał zdumiony: – Przecież my ich broniliśmy, ginęliśmy za oswobodzenie miasta od Niemców.

? ? ?

Nie ma już „Jura", nie ma „Broma", pozostały pytania. I pozostała ta nasza tragiczna dychotomia, która trwa od wieków, od Sejmu niemego, konfederacji barskiej, Fryderyka i Katarzyny, Kościuszki i Poniatowskiego, nocy listopadowej, Mikołaja i Bismarcka, powstania styczniowego, Legionów Piłsudskiego, Rapallo i Locarno, Stalina i Hitlera, po Teheran, Jałtę i Poczdam. Dychotomia tragiczna dla narodu dzielonego za każdym razem jakby na dwie Polski w ogóle nieprzylegające do siebie. Można to ujrzeć, poczuć 1 sierpnia na Powązkach właśnie.

Tego roku „katastrofa narodowa" pana ministra spraw zagranicznych odbiła się echem gwizdów. Raczej krótkich. Najgorsza dla przedstawicieli władz była cisza. Przypadkowo stanąłem w wąskim przejściu, którym wracali wśród rodaków nagle niechętnych, obcych. I tak szła między nimi pani prezydent stolicy o bystrych oczkach i z uśmiechem przylepionym do wypielęgnowanej twarzy, pan premier spłoszony i rozglądający się z płonną nadzieją na to, że ktokolwiek mu zaklaszcze lub go pozdrowi, pan szef kancelarii prezydenta bardzo czegoś niekontent. A na końcu pan Profesor z głową wtuloną między ramiona. Serce ścisnęło mi się na ten widok, bo przypomniałem sobie jego wspomnienie z Auschwitz, kiedy tak zapewne stał podczas nocnego apelu śmierci.

Po jakimś czasie rzęsiste brawa przywitały niewysokiego, posiwiałego pana w żałobie. Posypały się biało-czerwone goździki.

Serce ściska ten podział. Dziś – na beneficjentów i wykluczonych paroletnią arogancją przychylnych rządowi mediów, drwinami dyżurnych trefnisiów, lekceważeniem i nadużyciami rządzących.

? ? ?