Jan Maciejewski: Staś Tarkowski i Dawid Podsiadło – apostaci i bohaterowie

Nic tak nie definiuje przygody jak stopień podejmowanego w jej trakcie ryzyka. A to, czy jest prawdziwa, zależy od prawdy, w imię której się ją rozpoczyna. Geniusz Sienkiewicza polega na połączeniu obu tych rzeczy w jednej scenie. Największej brawury i najwyższej prawdy. W każdej przygodzie chodzi z grubsza o to samo, cel jest zawsze jeden – wyjść cało ze wszystkich perypetii. Staś Tarkowski po prostu na nowo zdefiniował tę „całość”, podbił jej stawkę. „Cóż bowiem za korzyść odniesie człowiek, choćby cały świat zyskał, a na swej duszy szkodę poniósł?”. Zgrywając bohatera, stał się nim naprawdę. Do pierwszej części podróży został zmuszony porwaniem. Tę prawdziwą odbył dlatego, że taka była jego decyzja.

Dlaczego piszę o nim, jakby naprawdę kiedyś chodził po ziemi? To może jeszcze udam się po rozgrzeszenie do Artura Żmijewskiego albo na konsultację medyczną u Tomasza Stockingera? Gdyby nie tamta jedna scena, te porównania byłyby na miejscu, a Tarkowskiego moglibyśmy uznać za po prostu bardziej kozacką wersję Marka Piegusa. Ale od chwili, w której wyruszył w swoją podróż bohatera, wymknął się nie tylko Mahdiemu, porywaczom, pustyni i puszczy, ale także Sienkiewiczowi. Stał się bohaterem mitu, a więc jednej z tych historii, które co prawda nigdy się nie wydarzyły, lecz są zawsze. Ich podróże wciąż trwają, bo ciągle wybierają się w nie ci, którzy chcą podążyć ich szlakiem. A ci, którzy je opisują, nie muszą już nic wymyślać, tylko nasłuchują.

Czytaj więcej

Plus Minus

Jan Maciejewski: Czy warto być monarchistą

Ciągłość monarchii opierała się na tym, że tylko jedną stopą stała ona w naszym świecie, drugą – w wieczności.

O Stasiu Tarkowskim myślałem sporo w ostatnich dniach, przy okazji zapowiedzianej apostazji jednego z jego następców w roli „idola młodzieży”. A bardziej nawet następujących po niej lamentów nad spodziewanym odpływem rzeszy fanów Dawida Podsiadły z Kościoła. Lamentów, które trudno jest mi podzielać z dwóch powodów. Po pierwsze dlatego, że jednak Staś istnieje bardziej – mocniej i prawdziwiej – niż Dawid. Ten pierwszy jest obrazem zakorzenionym w mitach i archetypach, z nich czerpie swoje istnienie. Drugi jest tylko efektem pracy speców od marketingu i wizerunku. Wypadkową trendów i nastrojów, tego wszystkiego, co z natury zmienne i nietrwałe. A po drugie, prawdziwy problem nie polega na tym, czy młodzi Polacy będą dalej załatwiać sobie bierzmowanie tuż przed ślubem, uprawiać religijną maskirowkę w imię dobrego samopoczucia ich rodziców i dziadków. Gorszy jest fakt, że zatracili instynkt przygody. Gotowości do podejmowania wielkiego ryzyka w imię największych prawd.