Na wstępie trzy zastrzeżenia.  Po pierwsze, narzekanie na polskość jest podobnie logiczne, jak żale typu „gdyby moja mama wyszła nie za tego nieudacznika – mojego ojca, tylko za innego faceta, to byłbym bogaty i miałbym szczęśliwsze dzieciństwo". Może i dzieciak zrodzony z takiego związku byłby bogatszy i miałby szczęśliwsze dzieciństwo, ale to nie byłbyś ty.

Tak samo jest z polskością. Możemy na nią narzekać, ale rewolucyjna zmiana któregoś z jej kluczowych parametrów (poza tym, że niemożliwa) oznaczałaby po prostu, że stalibyśmy się kimś innym. Czyli – nie bylibyśmy już Polakami w dzisiejszym znaczeniu tego terminu.

To po pierwsze. Po drugie – próby radykalnej zmiany zbiorowej tożsamości mogą przynieść tylko nieszczęścia. Dojrzałość polega bowiem m.in. na zdolności konstatowania (często gorzkiego) rzeczy nieuniknionych. Tym, którzy mieliby ochotę na rolę demiurgów, zasadniczo zmieniających narodowy charakter, zadedykowałbym genialne słowa Jacka Kaczmarskiego, który w „Sarmacji" śpiewał o polskiej duszy. Porównał ją do szabli, którą gdy „niewprawną chwycisz dłonią, w pysk odbije stali siła! Tak się naucz robić bronią, by naturą swą służyła". Innymi słowy, nie należy starać się zmieniać polskiej mentalności, bo to prowadzi tylko do klęski. Jeśli chce się wpływać na rzeczywistość, trzeba starać się działać tak, by ta mentalność służyła osiągnięciu postawionych celów.