Rada nadzorcza jest jednym z obligatoryjnych organów spółki akcyjnej. Do jej kompetencji należy m.in. sprawowanie stałego nadzoru nad działalnością spółki, wybór członków zarządu oraz ich zawieszanie z ważnych przyczyn, a także ocena sprawozdania finansowego i sprawozdania zarządu. Z tego względu, szczególnie z perspektywy akcjonariusza mniejszościowego, istotna jest możliwość wpływania na kształt rady nadzorczej. Regułą jest, że jej członkowie powoływani są uchwałą walnego zgromadzenia. Statut spółki może przyznawać prawo wyboru poszczególnych lub wszystkich jej członków innym podmiotom, np. poszczególnym akcjonariuszom.
Aby zapewnić wpływ na kształt rady nadzorczej także akcjonariuszom mniejszościowym, ustawodawca przewidział dla akcjonariuszy reprezentujących co najmniej jedną piątą kapitału zakładowego możliwość zainicjowania wyborów rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami (art. 385 § 5 k.s.h.). Uprawnienie to ma przede wszystkim na celu ochronę interesów akcjonariuszy mniejszościowych, poprzez umożliwienie im wprowadzenia ich przedstawicieli do rady nadzorczej (wyr. SN z 16 maja 2000 r., IV CKN 1088/00). Przysługuje ono zarówno wtedy, gdy do powoływania członków rady nadzorczej uprawnione jest walne zgromadzenie, jak i inny podmiot. Wniosek taki może być złożony bez względu na to, czy w spółce działa rada nadzorcza w pełnym składzie i czy powołana została w takim samym trybie. Ponowny wybór rady nadzorczej w drodze głosowania grupami uzasadniać może przykładowo zmiana składu akcjonariuszy, która nastąpiła po poprzednich wyborach do tego organu. Zarząd spółki, któremu taki wniosek zostanie złożony, jest zobowiązany do uwzględnienia go w porządku obrad zwoływanego najbliższego walnego zgromadzenia. Natomiast walne zgromadzenie jest zobowiązane do przeprowadzenia takiego wyboru i nie może podjąć uchwały o usunięciu tego punktu z porządku obrad (wyr. SN z 13 czerwca 2003 r., III CKN 111/01).
Wyzwanie organizacyjne
Przeprowadzenie wyborów grupami wymaga sporego wysiłku organizacyjnego po stronie spółki. Dla każdej z grup należy przygotować oddzielną listę obecności, zwykle należy też zapewnić osobne miejsca do zebrania się i przeprowadzenia wyborów przez każdą z grup. Ponadto w każdej z grup wybierany jest przewodniczący zebrania danej grupy, który jest niezbędny do przeprowadzenia zgłaszania kandydatów oraz organizacji dyskusji i głosowania. Z tego też względu już sama możliwość skorzystania z tego uprawnienia, pociągającego konieczność poniesienia dużych nakładów przez spółkę, ma oddziaływanie prewencyjne. Skłania akcjonariuszy do polubownego rozwiązywania sporów dotyczących składu rady nadzorczej.
Wybór rady nadzorczej w drodze głosowania oddzielnymi grupami składa się z dwóch etapów. Pierwszy to wybór w oddzielnych grupach. Drugi to tzw. głosowanie uzupełniające. Przeprowadza się je w sytuacji, gdy nie wszystkie miejsca w radzie nadzorczej zostaną obsadzone w drodze głosowania w grupach. W związku z tym podwójnym sposobem głosowania pojawiło się budzące wątpliwość zagadnienie prawne. Jego istotą jest odpowiedź na pytanie, czy przy wyborze członka rady nadzorczej grupami akcjonariusz dysponujący pakietem akcji, których liczba przekracza liczbę reprezentatywną dla utworzenia grupy, może uczestniczyć w tworzeniu grupy i wyborze w ramach grupy członka rady nadzorczej z częścią pakietu posiadanych akcji niezbędną dla utworzenia grupy i dokonania w ten sposób wyboru członka rady nadzorczej, zaś z pozostałą, niewykorzystaną w ten sposób częścią pakietu akcji uczestniczyć w wyborze co do mandatów nieobsadzonych w drodze głosowania grupami.
Ważne rozstrzygnięcie
Na tak postawione pytanie SN odpowiedział, że akcjonariusz tworzący oddzielną grupę w celu wyboru jednego członka rady nadzorczej nie uczestniczy w wyborze co do mandatów nieobsadzonych w drodze głosowania oddzielnymi grupami (uchw. SN z 11 września 2013 r., III CZP 39/13). Uchwała ta rozstrzyga istotne wątpliwości związane z tym trybem wyborów członków rady nadzorczej, respektując podstawowy cel tego przepisu, jakim jest ochrona interesów akcjonariuszy mniejszościowych.
