Jan Zielonka: Czy socjaldemokracja ma przyszłość?

Niedawny upadek rządu Stefana Löfvena w Szwecji to kolejny dowód na kryzys socjaldemokracji.

Aktualizacja: 13.07.2021 22:10 Publikacja: 13.07.2021 19:08

Pedro Sanchez

Pedro Sanchez

Foto: AFP

Nie ma innego kraju w Europie, w którym władza socjaldemokracji byłaby tak potężna jak w Szwecji. Pomiędzy 1932 a 1988 r. partia ta miała ponad 40-procentowe poparcie i zazwyczaj była u sterów rządów. 28 proc. w ostatnich wyborach to więcej niż wynik socjaldemokratów w Niemczech, Włoszech lub Francji, lecz nie pozwala na dominację. W Hiszpanii rządzi jeszcze Pedro Sánchez, który też otrzymał 28 proc. w ostatnich wyborach. To jednak mniej niż pod wodzą Gonzáleza czy Zapatero.

Socjaldemokracja była skrojona na inne czasy. To samo dotyczy zresztą partii określanych mianem chrześcijańskiej demokracji. Obydwa rodzaje ugrupowań rządziły w Europie w czasach, gdy państwo miało kontrolę nad gospodarką i stać je było na politykę socjalną. Zrównoważona polityka zagraniczna w czasach zimnej wojny też im pomagała. Socjaliści i chadecy popierali NATO, równocześnie budując gospodarcze mosty z Europą Wschodnią. Integracja europejska była dla obu partii skutecznym orężem w walce z nacjonalizmem i ksenofobią. Dzisiejsza Europa jest jednak diametralnie inna.

Przyczyn kryzysu socjaldemokracji można szukać w błędach liderów. Ich odpowiedzią na neoliberalną rewolucję Reagana i Thatcher była tzw. trzecia droga. Blair i Schröder rozumieli, że gospodarkę trzeba modernizować, lecz błędnie założyli, że prywatyzacja i deregulacja nie doprowadzą do erozji świadczeń socjalnych. Konsekwencją tego był socjalizm dla bogatych, a kapitalizm dla ubogich, więc ci drudzy zaczęli głosować na inne partie.

Socjaldemokraci nie potrafili też znaleźć sposobu na utrzymanie więzi społecznych w systemie, w którym kapitał, praca i komunikacja są coraz bardziej transnarodowe. Przejście od gospodarki przemysłowej do cyfrowej osłabiło związki zawodowe, a socjaldemokracja nigdy nie była dobra w budowaniu tożsamości religijnej i narodowej, które zaczęły dominować.

Sojusz Blaira z Bushem był gwoździem do trumny. Inni socjaldemokraci postawili na UE promującą „narodowy neoliberalizm", który był zaprzeczeniem idei socjaldemokracji.

W polityce nic nie trwa wiecznie. Zdolni liderzy mogą korygować błędy, jednak na razie nie widać pomysłów na odbudowę socjaldemokracji. Jej siłą był kompromis pomiędzy liberalizmem gospodarczym i państwem socjalnym, jednostką i zbiorowością, sektorem prywatnym i publicznym, demokracją lokalną a rynkiem globalnym. W ferworze walki politycznej kompromis i umiarkowanie są dziś oznaką słabości, więc radykalna socjaldemokracja jawi się jako pomysł sztuczny i skazany na porażkę.

Autor jest profesorem na uniwersytetach w Wenecji i Oksfordzie

Nie ma innego kraju w Europie, w którym władza socjaldemokracji byłaby tak potężna jak w Szwecji. Pomiędzy 1932 a 1988 r. partia ta miała ponad 40-procentowe poparcie i zazwyczaj była u sterów rządów. 28 proc. w ostatnich wyborach to więcej niż wynik socjaldemokratów w Niemczech, Włoszech lub Francji, lecz nie pozwala na dominację. W Hiszpanii rządzi jeszcze Pedro Sánchez, który też otrzymał 28 proc. w ostatnich wyborach. To jednak mniej niż pod wodzą Gonzáleza czy Zapatero.

Opinie polityczno - społeczne
Estera Flieger: Izrael atakuje Polskę. Kolejna historyczna prowokacja
https://track.adform.net/adfserve/?bn=77855207;1x1inv=1;srctype=3;gdpr=${gdpr};gdpr_consent=${gdpr_consent_50};ord=[timestamp]
Opinie polityczno - społeczne
Estera Flieger: Zwierzęta muszą poczekać, bo jaśnie państwo z Konfederacji się obrazi
Opinie polityczno - społeczne
Tomasz Grzegorz Grosse: Europejskie dylematy Trumpa
Opinie polityczno - społeczne
Konrad Szymański: Polska ma do odegrania ważną rolę w napiętych stosunkach Unii z USA
Materiał Promocyjny
Bank Pekao wchodzi w świat gamingu ze swoją planszą w Fortnite
Opinie polityczno - społeczne
Robert Gwiazdowski: Dlaczego strategiczne mają być TVN i Polsat, a nie Telewizja Republika?