Lekarze i ustawa refundacyjna - Andrzej Sośnierz

Ustawa o refundacji trafiła do Sejmu w październiku  2010 roku. Pracował pan nad nią w Komisji Zdrowia  razem z 20 lekarzami. Nikt nie krzyczał: „Uwaga, lekarze zaprotestują!". Dlaczego?

Prace nad pakietem ustaw zdrowotnych przebiegały dziwnie. Na początku były długie merytoryczne dyskusje. Słusznie, bo było wiele do poprawienia. Tyle że koalicja zamiast być wdzięczna, oskarżyła opozycję o celowe przedłużanie, o strajk włoski.

I co, obraził się pan?

Nie o to chodzi. Okazało się, że wszelkie dyskusje i tak są bezcelowe. Wytykamy błąd, od kolegów z PO w kuluarach słyszymy: „no tak, macie rację". Przychodzi do głosowania i Platforma podnosi ręce, jak chce rząd. Nieważne, gdzie leży racja, maszynka do głosowania działa. Po co brać udział w takim teatrze? W końcu przestałem tam chodzić.

Można się było spodziewać protestu lekarzy?

Można i trzeba było się zabezpieczyć.

Jak?

Zapisać, że przepisy o odpowiedzialności finansowej lekarzy za błędnie wypisane recepty wejdą w życie nie w styczniu 2012, ale rok  później. Czas wykorzystać na przygotowanie systemu  informatycznego, który umożliwi lekarzowi sprawdzenie, czy pacjent jest ubezpieczony. Można było też dostarczyć jakieś wygodne narzędzie informatyczne umożliwiające dostęp do aktualnej listy leków z informacją o poziomach refundacji.

Nie bądźmy fantastami.  System, z elektronicznymi kartami ubezpieczenia, został zapisany w ustawie z 2004 roku i nadal go nie ma.

Dajcie mi 500 milionów, a nie miliard, jak chcą inni, i system będzie gotowy za dwa lata. Ustawa refundacyjna została uchwalona w maju. Gdyby wzięto się do tego od razu, w styczniu 2013 system byłby na ukończeniu.

Chwila, rząd chce zrobić coś takiego i dlatego w zeszłym roku przyjęto ustawę o systemie informacji w ochronie zdrowia.

Piękna ustawa! Obejmuje wszelkie dziedziny opieki zdrowotnej. Ale jest problem – nie da się jej wprowadzić w życie. Skoro z prostymi kartami dla pacjentów państwo wozi się prawie dziesięć lat, to ile czasu zajmie wprowadzanie megaustawy? Zamiast rzucać się na wielkie projekty, trzeba było zacząć od małych, praktycznych. Jak choćby programy komputerowe, które pomogą lekarzom w wypisywaniu recept na leki refundowane.

Programy komputerowe?  Zaraz pojawi się argument,  że nie wszyscy lekarze mają komputery.

Po pierwsze, mają. Po drugie, trzeba ich zachęcić do ich używania. Kiedy byłem szefem Śląskiej Kasy Chorych i wprowadziliśmy elektroniczne karty ubezpieczenia, lekarze podnosili ten argument. Sprawę rozwiązaliśmy prosto. Jeśli lekarz przesyłał sprawozdania elektroniczne, dostawał za udzieloną poradę o 20 groszy więcej. Zadziałało.

Karty elektroniczne, które pan wprowadzał w 2002 roku na Śląsku, działają do dziś, a w reszcie Polski jakoś nie udało się tego zrobić.

Zanim centrala na dobre zorientowała się, że chcemy wprowadzić elektroniczne karty, myśmy już je mieli. Próbowali nas hamować, ale było za późno. U nas decyzje zapadały w ciągu godzin. W skali kraju tak się nie da, bo instytucje są ociężałe. Mam wrażenie, że na poziomie kraju chodzi nie o to, żeby coś wdrożyć, ale żeby wdrażać. Wdrażanie daje etaty i spokój. A jak się coś wdroży, zaraz pojawiają się pytania: „A kto na tym zarobił: Zdziśka czy Kazik?". Politycy są mięczakami, boją się.

Dlatego pan nie wprowadził systemu, gdy był pan szefem NFZ?

Chcieliśmy zrobić to tak prosto jak na Śląsku. Pojawił się „bloker" z MSWiA. Dowodził, że lepiej powiązać to z dowodami osobistymi. W sumie też dobre. Dowód czy karta, nieważne – byle skutecznie. Mały projekt zamienił się w wielki i wszystko zwolniło. Mimo to szło do przodu. Mieliśmy rozpisywać przetarg, gdy odszedłem z NFZ, wszystko padło.

Jak działa elektroniczna karta na Śląsku?

Przychodzę do przychodni, wkładam kartę do czytnika i na monitorze pokazują się moje dane. Jeśli karta jest aktywna, to znaczy, że jestem ubezpieczony. Za pomocą tej karty pielęgniarka drukuje kupony z danymi pacjenta, które mogą być skierowaniem do specjalisty, receptą. Na  karcie jest też licznik recept i innych dokumentów medycznych.

Tyle że już kilka razy chciano odebrać Ślązakom karty i zlikwidować system. Właśnie dowiaduję się, że od 1 lutego nie będzie można za pomocą karty drukować recept.  Gdyby tyle czasu poświęcano budowaniu, ile poświęca się destrukcji, bylibyśmy potęgą informatyczną świata.

Co taki system daje?

Przede wszystkim żaden  lekarz nie mówi: „Nie wiem, czy ten pacjent jest ubezpieczony". Poza tym system się uszczelnia: wiesz, ile kto wypisał recept, ile kto ich dostał. Pierwszym efektem było wykrycie fałszerzy: ludzie kserowali recepty i odbierali leki w kilku aptekach. System pokazywał, że recepta była już realizowana. Wkrótce oszuści zniknęli z województwa, a fałszywe recepty zaczęły się pojawiać w aptekach na trasie kolejowej Katowice – Warszawa.

Lekarze mówią: „Nie ma elektronicznych kart, to nie wypisujemy recept. Nie wiemy, czy pacjent jest ubezpieczony". Dobrze pan wie, że to wymówka. Można sprawdzić, czy ktoś jest ubezpieczony na podstawie innych dokumentów.

Fakt, że to trochę pretekst. Jednocześnie rozumiem lekarzy. To, że karta elektroniczna jest dowodem na ubezpieczenie, zapisano w ustawie w 2004 roku. Miała to być gwarancja, że szybko sprawdzi się, kto ma prawo np. do bezpłatnych leków. Dokumenty, na podstawie których można do czasu wprowadzenia kart potwierdzać opłacenie składek, zawarto w przepisach przejściowych.

Skoro są przepisy przejściowe, to o co chodzi?

Przepisy przejściowe  obowiązują osiem lat i to jest ponury żart. Państwo coś obiecuje i się nie wywiązuje. Nagle budzi się, tupie i chce karać lekarzy za błędnie wypisane recepty. No to się lekarze wkurzyli. Wypiszę receptę na kilkaset złotych, a potem będę musiał je oddać z odsetkami? Ryzykuję, a państwo  nic nie robi?

No dobrze, ale czy lekarz powinien ponieść odpowiedzialność, jeśli źle wypisze receptę? W końcu to jego błąd, a kasa nasza.

Lekarz jest uczestnikiem systemu, jeśli w nim uczestniczy, nie może łamać jego reguł, ale też nie może odpowiadać za wszystko. Ma obowiązek wypisać lek celowy – choremu na gardło nie może przepisać drogich leków na nadciśnienie. Musi lekarstwo wypisać w odpowiednich dawkach i w odpowiedniej ilości. Jeśli popełni błąd – z głupoty czy z chęci oszustwa – powinien odpowiadać finansowo, ale nie za to, że państwo nie zdążyło wydać dokumentu ubezpieczenia.

A jeśli lekarz zacznie się bać?

To będzie źle. Jeśli lek według jego dokumentów rejestracyjnych można wypisywać tylko dorosłym, a lekarz wie np. na podstawie literatury medycznej, że pomoże dziecku, powinien go bez lęku wypisać. Nie może się bać, powinien natomiast ponosić konsekwencje tego, że źle wykonuje zawód.

Czy bez kar dla lekarzy można uszczelnić system?