Rosjanie dopłacą do superlasera

O zaangażowaniu się Rosji w europejski projekt XFEL (X-Ray Free Electron Laser) poinformował pod koniec tygodnia Anatolij Czubajs, prezes państwowego koncernu Rosnano. W latach 2009 – 2016 Rosjanie wydadzą na budowę lasera

250 mln dolarów, czyli ok. jednej czwartej planowanych kosztów. Oprócz Rosji w projekcie uczestniczy 13 krajów: Niemcy, Wielka Brytania, Węgry, Grecja, Dania, Włochy, Hiszpania, Polska, Słowacja, Francja, Szwecja, Szwajcaria i Chiny.

[wyimek]1 mld euro ma kosztować wybudowanie systemu lasera XFEL w centrum DESY pod Hamburgiem[/wyimek]

Czubajs jest przekonany, że budowa lasera zrewolucjonizuje badania naukowe. Pozwoli na stworzenie nowych materiałów i nanostruktur. Dionis Gordina, dyrektor zarządzający Rosnano, dodaje, że „uczeni z krajów uczestniczących w tym programie uzyskają dostęp do urządzenia, jakiego nie ma na świecie”.

Tak uważają też polscy fizycy Ryszard Sobierajski i Krystyna Ławniczak-Jabłońska. W wydanej przez Instytut Fizyki PAN publikacji na temat XFEL Polacy dowodzą: „Unikalna kombinacja długości fali, czasu trwania impulsu oraz szczytowej jasności pozwoli na badanie procesów zachodzących jednocześnie w dwu skalach atomowych – czasu i przestrzeni. Stworzy to nowe możliwości badawcze w fizyce, chemii, biologii i naukach technicznych”.

[wyimek]1 mld euro ma kosztować wybudowanie systemu lasera XFEL w centrum DESY pod Hamburgiem[/wyimek]

Całe przedsięwzięcie zaczęło się w 2003 roku, gdy rząd niemiecki zdecydował o utworzeniu w Hamburgu europejskiego ośrodka budowy XFEL. Niemcy wzięli na siebie 60 proc. kosztów skonstruowania lasera.

Realizacja projektu praktycznie ruszyła w 2007 roku. Laser składać się ma z iniektora, akceleratora liniowego, systemu rozdzielania wiązki elektronowej, undulatorów (magnesów zakrzywiających kierunek ruchu wiązki elektronów), linii optycznych i stacji eksperymentalnych. Zostaną one ułożone liniowo pod ziemią na długości 3,4 km. Początek będzie się znajdował na terenie ośrodka naukowego DESY w północno-zachodniej części Hamburga, a koniec w sąsiednim regionie Szlezwik-Holsztyn, gdzie powstanie hala eksperymentalna i kampus naukowy.

Poszczególne elementy lasera mają do wykonania konkretne funkcje: iniektor tworzy wiązki elektronowe wysokiej jakości; akcelerator liniowy przyśpiesza elektrony do energii 20 GeV (gigaelektronowoltów). Jego najważniejszym elementem jest 116 przyspieszaczy po 12 m długości każdy. Między modułami znajdują się magnesy kierujące i przyspieszające. Akcelerator znajduje się w biegnącym poziomo pod ziemią tunelu o długości 1,6 km i szerokości 5,2 m.

Laser ma być gotowy do roku 2016, ale już w 2013 roku mają ruszyć pierwsze próby.

[ramka]www