Reprywatyzacja: Dekret nie dotknie już szkół ani przedszkoli

Od 17 września obowiązują przepisy, które mają rozwiązać najbardziej palące problemy reprywatyzacyjne w Warszawie, takie jak zwroty gruntów pod szkołami czy handel roszczeniami. Chodzi o nowelizację ustawy o gospodarce nieruchomościami z 25 czerwca 2015 r. (DzU z 17 sierpnia 2016 r., poz. 1271), potocznie nazywaną małą ustawą reprywatyzacyjną (dalej: nowela).

Dzięki niej władze ratusza mają prawo odmówić dawnemu właścicielowi lub jego następcy prawnemu ustanowienia prawa użytkowania wieczystego, co w praktyce oznacza odmowę zwrotu nieruchomości dekretowej.

Pięć możliwości

Mówi o tym art. 214 a ustawy o gospodarce nieruchomościami. Przewiduje on pięć możliwości odmowy ustanowienia użytkowania wieczystego. W pierwszej chodzi o nieruchomości przeznaczone lub wykorzystywane na cele publiczne, o których mówi art. 6 tej ustawy. Lista celów wymienionych w tym przepisie jest długa, znajdują się na niej m.in.: szkoły publiczne, przedszkola, żłobki; nieruchomości administracji publicznej, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych; państwowe lub samorządowe instytucje kultury; publiczne placówki zdrowia (przychodnie, szpitale); domy opieki społecznej, placówki opiekuńczo-wychowawcze, obiekty sportowe; grunty pod drogami publicznymi i rowerowymi.

W pierwszej kolejności miasto planuje odmówić zwrotu gruntu pod jednym przedszkolem i jednym żłobkiem. W sumie chce wydać decyzje odmowne w wypadku 81 budynków szkolnych, 24 parków, sześciu ambasad, sześciu gmachów urzędów centralnych i ministerstw, pięciu budynków policyjnych, jednego budynku straży pożarnej, dwóch gmachów państwowych. Lista ta jednak nie jest jeszcze kompletna i będzie sukcesywnie uzupełniana (patrz ramka).

Na zwrot nie ma co liczyć, gdy:

- Nieruchomość została sprzedana lub oddana w użytkowanie wieczyste i na rzecz osób trzecich. Chodzi tu np. o grunt, do którego są roszczenia, ale został on oddany w użytkowanie wieczyste spółdzielni mieszkaniowej. Dzisiaj znajduje się na nim osiedle mieszkaniowe.

- Budynki i inne obiekty Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego zostały wybudowane po dniu wejścia w życie dekretu Bieruta, a których wartość wynosi więcej aniżeli gruntu, na którym stoją. Do tej pory zdarzało się, że miasto zwracało działkę, na której stał budynek będący własnością miasta. Wówczas dekretowiec powinien miastu oddać za niego pieniądze. Ale ich nie ma i latami nie odbiera budynku.

- Budynki, które zostały zniszczone w latach 1939–1945 więcej niż w 66 proc., zostały odbudowane lub wyremontowane ze środków publicznych.

- Nie ma możliwości dokonania zgodnego z prawem i ładem przestrzennym podziału nieruchomości, której jedynie część jest przedmiotem dekretowego roszczenia.

W tym ostatnim punkcie chodzi o przypadki, kiedy dawną nieruchomość hipoteczną włączono po wojnie w skład innej i oddano w użytkowanie wieczyste.

Największy taki problem jest na Woli, gdzie spółdzielnie pobudowały osiedla. Teraz się okazuje, że między blokami da się wydzielić paski gruntu i zwrócić dekretowcom. Ci nic nie mogą z nim zrobić, a jednocześnie zabierane są mieszkańcom np. skwery czy place zabaw. Nowe przepisy pozwalają odmawiać zwrotu pasków gruntu, gdy nieruchomość stanowi pełną architektoniczną całość.

Jak było dotychczas

Do tej pory władze Warszawy mogły odmówić ustanowienia użytkowania wieczystego, tylko gdy nie dało się tego pogodzić z ustaleniami obowiązującego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Przykładowo działka objęta roszczeniami przeznaczona jest obecnie w planie pod park.

Zdarzało się, że gdy danej nieruchomości objętej roszczeniami dekretowymi nie było w obecnym miejscowym planie, prawnicy w sporach dekretowych powoływali się na stare przedwojenne miejscowe plany i niejeden z nich sprawę wygrał.

Gdy chodzi o osoby prawne (np. spółki kapitałowe), istniała też dodatkowa przesłanka odmowy, gdy użytkowanie gruntu zgodnie z jego przeznaczeniem pozostawało w sprzeczności z zadaniami ustawowymi lub statutowymi osoby prawnej. Dajmy na to spółka przed wojną zajmowała się produkcją piwa, a po wojnie teren, na którym znajdował się jej browar, został przeznaczony pod biura.

Luka w prawie

Przepisy nie są doskonałe. Mała ustawa reprywatyzacyjna nic nie mówi o odszkodowaniach. Oznacza to, że miasto nic nie wypłaci dekretowcom, choć odmówiło zwrotu nieruchomości.

Do Sejmu wpłynął projekt ustawy reprywatyzacyjnej autorstwa Platformy Obywatelskiej. Jej pełna nazwa to: o uregulowaniu praw do nieruchomości na terenie miasta stołecznego Warszawy. Proponuje się w nim m.in., by dawni właściciele i ich spadkobiercy mogli się ubiegać o odszkodowanie albo rekompensatę. Będą one realizowane albo poprzez obligacje Skarbu Państwa, albo poprzez zwaloryzowane świadczenie pieniężne wypłacane w rocznych ratach z Dekretowego Funduszu Rekompensacyjnego. Rekompensata może wynieść 20 proc. wartości nieruchomości.

118  - roszczeń do gruntów pod szkołami i żłobkami pozostanie niezaspokojonych

Gdzie są roszczenia

Na liście nieruchomości dekretowych, na których obecnie znajdują się budynki użyteczności publicznej lub parki, są m.in.:

- Dom Dziecka nr 1, al. Zjednoczenia 34;

- Poradnia Specjalistyczna, ul. Boryszewska 4;

- Główny Inspektorat Sanitarny, ul. Targowa 65;

- Akademia Wychowania Fizycznego, ul. Podleśna;

- Biblioteka Publiczna, ul. Śmiała 24;

- Uniwersytet Warszawski, ul. Szturmowa;

- Administracja Zarządu Gospodarki Nieruchomościami Praga-Północ, ul. Bródnowska 24,

- Metro Warszawskie, ul. Bukowińska i Marszałkowska; - Ambasada Serbii, Al. Ujazdowskie 25, Gruzji, ul. Berneńska 6/8, Argentyny, ul. Brukselska 7/9;

- Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa i Wyższego, ul. Hoża 20, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, ul. Zawrat 20;

- Komenda Stołeczna Policji, ul. Jaktorowska 3, Grabowa 7 i Okrzei 11/13;

- Instytut Pamięci Narodowej, ul. Kłobucka 21;

- parki: Moczydło, Dygata, Świętokrzyski, Kępa Potocka, Kozłowskiego, Stawy Kellera, Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego oraz otulina parku Skaryszewskiego przy al. Waszyngtona.

Pełna lista nieruchomości:

- TABELA 1 (PDF)