Woda na zdrowie

Źródła wód mineralnych biją w całej Polsce – w górach, na nizinach, na wybrzeżu Bałtyku. To nasze niedoceniane często bogactwo.

Na podziemne zasoby wód leczniczych natrafiono nawet w miejscowościach, które nigdy nie będą uzdrowiskami i do tej roli nie aspirują – m.in w Rzeszowie, Skierniewicach, na przedmieściach Poznania. Choć nie przyciągną kuracjuszy, mogą być wykorzystywane do leczenia okolicznych mieszkańców. Wody mineralnej niczym bowiem nie można zastąpić. Na pozór nic prostszego, niż odtworzyć ją w laboratorium czy przemyśle – to tylko kwestia dobrania odpowiednich proporcji występujących w niej związków chemicznych. W rzeczywistości nigdy się to nie udaje.

Jak podkreślają balneolodzy, każda podziemna woda lecznicza to niepowtarzalny koktajl minerałów. O jego własnościach terapeutycznych przesądzają często ledwo uchwytne różnice składu chemicznego, który nie zawsze potrafimy dokładnie zbadać, nie mówiąc już o próbach jego podrabiania. Dlatego sława zdroju Zuber w Krynicy, któremu zawdzięczają poprawę zdrowia tysiące pacjentów cierpiących na chorobę wrzodową czy jednej z najbardziej wartościowych i najsmaczniejszych polskich szczaw ze źródła Wielka Pieniawa w Polanicy – trwać będzie z pewnością jeszcze długo.

Jedne uzdrowiska znane są z doskonałego klimatu, inne z wysokiej jakości borowin. Ale nie ma uzdrowiska bez podziemnych wód leczniczych. To one właśnie uważane są za główne z trzech „tworzyw” leczniczych stosowanych w kuracji uzdrowiskowej.

Ich zdrowotne walory znane były starożytnym. Na ziemiach polskich korzystano z nich już w średniowieczu, najwcześniej w Cieplicach na Śląsku. Złote lata uzdrowisk to wiek XIX, gdy wyjazdy do wód stały się nie tylko częścią medycyny, ale i kultury. To wtedy właśnie narodziła się legenda Krynicy, Ciechocinka czy Nałęczowa. Dziś postęp medycyny sprawił, że tryumfują intensywne metody terapii. Ale balneolodzy nie składają broni. Jest wiele dowodów, że leczenie uzdrowiskowe to najbardziej efektywny sposób leczenia coraz powszechniejszych w starzejących się społeczeństwach przewlekłych chorób cywilizacyjnych jak np. nadciśnienie czy schorzenia reumatyczne.

Jeśli chodzi o ogólny bilans wody, należymy do najuboższych krajów w Europie. Inaczej z podziemnymi wodami leczniczymi. Tu Polska zalicza się do krajów przez naturę uprzywilejowanych, podobnie jak Francja. Rumunia, Słowacja, Czechy czy niektóre landy Niemiec. Wody mineralne to nasze prawdziwe, nie zawsze doceniane bogactwo. Dzięki nim istnieją w Polsce 43 uzdrowiska, z których wiele powstało już po II wojnie światowej. Oprócz tego ponad 30 miejscowości, które mają odpowiedni klimat i warunki, może status „zdroju” uzyskać w przyszłości.

– Nasze wody są ponadto bardzo zróżnicowane. To właśnie dzięki temu w polskich uzdrowiskach można leczyć tak wiele rozmaitych schorzeń – podkreśla dr Teresa Latour, kierownik Zakładu Tworzyw Uzdrowiskowych Państwowego Zakładu Higieny.

Uzdrowiska na nizinach i nad Bałtykiem – w tym Ciechocinek, Połczyn-Zdrój i Kołobrzeg – słyną przede wszystkim z solanek, stosowanych z najlepszym skutkiem w schorzeniach reumatycznych i neurologicznych. Wiadomo też od wieków, że aerozole solankowe, które wdycha się np. w pobliżu tężni ciechocińskich, sprzyjają, dzięki zawartości jodu i bromu, obniżaniu się ciśnienia krwi.

Kurorty górskie, zarówno w Karpatach, jak Sudetach, zawdzięczają swoje powodzenie głównie szczawom, wykorzystywanym do picia i działającym leczniczo w schorzeniach kardiologicznych, gastrycznych, urologicznych i wielu innych niedomaganiach, z nerwicami włącznie. Oprócz krynickich źródeł Jan czy Słotwinka(Zuber zawierający znaczne ilości chlorków to nieco inny rodzaj wody) do najbardziej popularnych szczaw należą wody w Szczawnicy – woda z Józefiny wskazana jest przy astmie, a ze Stefana pomaga w kamicy nerkowej – a także Iwonicza i Rymanowa (Tytus). W Sudetach z doskonałych wód znane są zwłaszcza uzdrowiska kłodzkie – Kudowa, Duszniki i Polanica.

Wody z uzdrowisk które można pić na co dzień, tzw. naturalne wody mineralne – w odróżnieniu od wód stricte leczniczych, służących do kuracji na zlecenie lekarza – można dziś kupić w sklepach w całym kraju. Ich produkcja to istotny czynnik napędzający rozwój uzdrowisk. Najbardziej cenione marki to m.in. Kryniczanka ze Zdroju Głównego w Krynicy, Staropolanka (źródło Pieniawa Józefa w Polanicy) oraz Muszynianka i Piwniczanka. Naturalnych wód mineralnych nie należy mylić ze znacznie częściej spotykanymi i mniej wartościowymi wodami źródlanymi i stołowymi.

Dzięki szczawom w Krynicy, Kudowie czy Nałęczowie rozkwitało i rozkwita – wokół pijalni wód – ożywione życie towarzyskie. Dla niektórych pacjentów to wręcz najważniejszy aspekt kuracji. W uzdrowiskach, których głównym bogactwem są wody siarczkowe, na pierwszym planie jest zdecydowanie leczenie. Najważniejsze są w nich nie pijalnie, lecz zakłady kąpielowe, wokół których roztacza się mało zachęcająca woń siarkowodoru. Jednak to właśnie wody siarczkowe, zwłaszcza że występują w Polsce stosunkowo rzadziej, należą do szczególnie cenionych. Ich wysoką skuteczność w leczeniu zastarzałego nawet reumatyzmu, następstw urazów np. wypadków drogowych oraz skórnych potwierdzają badania i statystyki.