Reklama

Siedziby patriotów w II RP

W powodzi niszczenia polskich dworów zaniedbywane są i te budowle, które tylko do nich nawiązywały. Reprezentujące tzw. styl dworkowy rozwijany w latach 1900 – 1939. Musiały mieć kolumny, portyk, wysoki dach i być przysadziste

Aktualizacja: 05.05.2009 02:44 Publikacja: 05.05.2009 02:21

Dłużew. Pierwsza rezydencja zaprojektowana w stylu dworkowym z alkierzami, ukończona w 1902 r. (stan

Dłużew. Pierwsza rezydencja zaprojektowana w stylu dworkowym z alkierzami, ukończona w 1902 r. (stan z 1966 roku) fot: S. Deptuszewski

Foto: Rzeczpospolita

Red

Polski dwór kojarzy się z klasycystyczną formą. Rozumiejąc ten sentyment do budowli z końca XVIII wieku, architekci sto lat później świadomie wykreowali tzw. styl dworkowy, zwany w Wielkopolsce – narodowym.

Powstały na początku XX wieku i trwający do 1939 roku styl dworkowy traktowano jako symbol nawiązujący do tradycji szlacheckich i niepodległościowych, skierowany przeciw wpływom zaborców. Powstał jako efekt poszukiwań polskich tradycji budownictwa.

Został zaakceptowany jako styl nie tylko posiadłości wiejskich, ale również willi miejskich. W Warszawie powstawały osiedla „profesorskie” i „oficerskie” na Żoliborzu, pod Warszawą budowano wille w tym stylu już przed 1914 r. w Konstancinie, Podkowie Leśnej i Brwinowie. W tym stylu powstawały szkoły, domy ludowe i plebanie.

W czasach II Rzeczypospolitej był świadomie stosowaną formą historyzmu na podłożu klasycystycznym. Czasem dodawano mu formy neobarokowe i neorenesansowe. Wille w stylu dworkowym powstawały w Wielkopolsce, Gdyni, Małopolsce i na Kresach.

Jedną z pierwszych manifestacji stylu dworkowego jest dwór w Dłużewie wzniesiony w 1902 według projektu Jana Heuricha młodszego. Właścicielem Dłużewa był wtedy Stanisław Dłużewski, który po ślubie z Anną Werner wzniósł nową siedzibę. Dziś to dom wypoczynkowy ASP. Piękną realizacją tego architekta jest istniejący jeszcze dwór w Koźminku koło Kalisza.

Reklama
Reklama

Duże znaczenie dla uformowania się stylu miały konkursy architektoniczne na: dwór w Opinogórze (1908), dworek na wystawę w Rzymie (1910), domy w otoczeniu ogrodowym (1912) i dwór w Niegowici (1913). Powstały ciekawe projekty.

W stylu dworkowym tworzyli: J. Gałęzowski, Jan Koszczyc-Witkiewicz, bratanek twórcy stylu zakopiańskiego Stanisława Witkiewicza, Józef Czajkowski i Romuald Gutt.

Projektanci willi rozumieli, że powinna ona stać w parku i być wkomponowana w otoczenie, nawet jeśli zbudowana jest nie wśród pól, tylko w Konstancinie, Gdyni czy Podkowie Leśnej.

Pięknym przykładem świadomego nawiązania do tradycji jest willa Milusin w Sulejówku, zbudowana dla Józefa Piłsudskiego w 1923 roku według projektu Kazimierza Skórewicza, który projektował też gmach Sejmu w Warszawie i dwory, które dziś wołają o ratunek: w Boksycach (Świętokrzyskie), Szczekarkowie (Lubelskie), Orłowie (Wielkopolskie).

Willi dobrze zachowanych jest dużo mniej niż w stanie dewastacji. Także w Sulejówku ginie dworek Siedziba z 1911 r., zamieszkany przez Jędrzeja Moraczewskiego, pierwszego premiera II Rzeczypospolitej.

Ciekawy jest dwór w Bielicach koło Krośniewic, kompletnie zdewastowany, ogołocony z parku. Podobnie jest w Gdyni, gdzie dopuszczono do dewastacji otoczenia jednego z najpiękniejszych przykładów tego stylu w Polsce. Zabytki Gdyni pochodzą z okresu międzywojennego. Między innymi wille w stylu dworkowym. Jedną z najpiękniejszych w skali Polski jest zlokalizowana dziś w Gdyni-Chyloni willa projektu Adolfa Berezowskiego.

Reklama
Reklama

Władze Gdyni zamiast eksponować piękną architekturę, zgodziły się na wycięcie parku i sprzedanie terenu właścicielowi domu handlowego na parking.

Polski dwór kojarzy się z klasycystyczną formą. Rozumiejąc ten sentyment do budowli z końca XVIII wieku, architekci sto lat później świadomie wykreowali tzw. styl dworkowy, zwany w Wielkopolsce – narodowym.

Powstały na początku XX wieku i trwający do 1939 roku styl dworkowy traktowano jako symbol nawiązujący do tradycji szlacheckich i niepodległościowych, skierowany przeciw wpływom zaborców. Powstał jako efekt poszukiwań polskich tradycji budownictwa.

Pozostało jeszcze 85% artykułu
Reklama
Kultura
1 procent od smartfona dla twórców, wykonawców i producentów
Patronat Rzeczpospolitej
„Biały Kruk” – trwa nabór do konkursu dla dziennikarzy mediów lokalnych
Kultura
Unikatowa kolekcja oraz sposoby jej widzenia
Patronat Rzeczpospolitej
Trwa nabór do konkursu Dobry Wzór 2025
Kultura
Żywioły Billa Violi na niezwykłej wystawie w Toruniu
Materiał Promocyjny
Nie tylko okna. VELUX Polska inwestuje w ludzi, wspólnotę i przyszłość
Reklama
Reklama