Choroby cywilizacyjne to długotrwały proces leczenia

Permanentny rozwój cywilizacji, gwałtowna industrializacja oraz postępująca degradacja środowiska wpływają negatywnie na zdrowie i życie ludzi na całym świecie. Społeczeństwa coraz częściej borykają się z rozmaitymi chorobami cywilizacyjnymi. Do chorób tych zaliczane są m.in. schorzenia układu krążeniowego (nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa), nowotwory, otyłość, choroby społeczne, tj. alkoholizm, nikotynizm, cukrzyca, niektóre choroby psychiczne.

Obecnie nie ma dokładnego podziału i nie można jednoznacznie określić, czy dana choroba jest chorobą cywilizacyjną. Możliwość kompleksowego leczenia oraz indywidualnie podejmowane zabiegi nie są w stanie powstrzymać rozpowszechniania chorób cywilizacyjnych, mogą jednak stanowić uzupełnienie organizowanych i systematycznie prowadzonych działań edukacyjnych i profilaktycznych obejmujących całe społeczeństwo lub jego określoną grupę. Leczenie chorób cywilizacyjnych jest długotrwałym procesem, stąd też niezmiernie ważny jest wybór terapii i dawkowania leków. Stosowanie leków we właściwy sposób ogranicza powstawanie powikłań oraz wydłuża czas do ujawniania się chorób będących następstwem chorób podstawowych. Wczesne podjęcie prawidłowego leczenia ogranicza zarówno skutki choroby, jak również koszt leczenia pacjentów i ich hospitalizacji. Podejmowane przez państwo działania, m.in. takie jak finansowanie leczenia, programy zdrowotne i refundacja leków, znacząco wpływają na obniżenie wskaźników zachorowalności.

Niebagatelną rolę w powstrzymywaniu i ograniczaniu skutków chorób cywilizacyjnych pełnią programy zdrowotne gwarantujące racjonalizację terapii zarówno od strony medycznej i farmakologicznej, jak i ekonomicznej. Polska jest krajem, w którym w ramach listy leków refundowanych znaczącą część stanowią preparaty wykorzystywane w leczeniu chorób cywilizacyjnych. Aktualnie na liście leków refundowanych znajduje się ponad 3300 pozycji, w tym około 650 to leki kardiologiczne, co stanowi prawie 20 proc. wszystkich refundowanych produktów leczniczych, około190 to leki stosowane w cukrzycy, stanowiące 6 proc. wszystkich leków refundowanych, 110 to leki stosowane w chorobie przewodu pokarmowego, które stanowią 3 proc. wszystkich refundowanych produktów leczniczych, 720 zaś to leki stosowane w zaburzeniach psychicznych (20 proc. wszystkich refundowanych produktów leczniczych).

Minister zdrowia ze środków finansowych pozostających w jego dyspozycji realizuje programy zdrowotne, w ramach których podejmowane są konkretne i mierzalne działania umożliwiające osiągnięcie założonych celów. Poprzez realizowane programy zdrowotne podejmowane są działania w zakresie promocji zdrowia i profilaktyki takich chorób cywilizacyjnych jak: choroby układu krążenia, cukrzyca, nadwaga i otyłość, nowotwory złośliwe, zakażenia HIV i AIDS. Choroby sercowo-naczyniowe są głównym zagrożeniem zdrowia Polaków i stanowią przyczynę prawie połowy wszystkich zgonów naszych obywateli.

W związku z wydłużeniem życia i starzeniem się społeczeństwa oraz gwałtownym wzrostem czynników ryzyka, tj. otyłość, cukrzyca typu 2, brak aktywności ruchowej i wzmagający się stres, konieczne są działania zmierzające do zmniejszenia przedwczesnej umieralności (u osób poniżej 65. roku życia), wprowadzenia nowoczesnych i skutecznych metod diagnostycznych i terapeutycznych oraz wyrównania dysproporcji w zakresie dostępności do świadczeń wysokospecjalistycznych w zakresie kardiologii, kardiologii dziecięcej, kardiochirurgii i neurologii. Wszystkie te działania podejmowane są w ramach „Narodowego programu profilaktyki i leczenia chorób układu sercowo-naczyniowego Polkard”.

Dynamiczny rozwój cywilizacyjny powoduje, że często brak jest możliwości prowadzenia zdrowego trybu życia. Współcześnie większość produktów ma wśród składników cukier lub tłuszcz, a brak aktywności fizycznej oraz długotrwała praca w pozycji siedzącej sprzyjają powstawaniu otyłości, która nieleczona przyczynia się do zachorowalności na takie choroby jak cukrzyca czy nadciśnienie tętnicze. Do tego problemu zdrowotnego odnosi się „Narodowy program zapobiegania nadwadze i otyłości oraz przewlekłym chorobom niezakaźnym poprzez poprawę żywienia i aktywności fizycznej na lata 2007-2010”, który ukierunkowany jest na działania mające na celu zmniejszenie, głównie poprzez poprawę żywienia i wzrost aktywności fizycznej, częstości występowania nadwagi i otyłości oraz zmniejszenie zachorowalności oraz umieralności na przewlekłe choroby niezakaźne. Jednym z celów jest wdrożenie zasad prawidłowego żywienia oraz poradnictwa dietetycznego w szpitalach oraz w podstawowej i specjalistycznej opiece zdrowotnej z uwzględnieniem zaleceń Rady Europy.

Choroby nowotworowe w równym stopniu dotyczą zarówno krajów Trzeciego Świata, jak i krajów wysoko rozwiniętych. Najbardziej rakotwórczym czynnikiem jest dym papierosowy. W przypadku nałogowych palaczy sięgających po alkohol ryzyko zachorowania na raka krtani, gardła, przełyku i wątroby jest znacznie wyższe. Inne możliwe przyczyny zachorowalności to praca zawodowa oraz stres. Silne przeżycia, negatywne emocje, stany podwyższonego napięcia nerwowego mogą przyczynić się do rozwoju jednej z najniebezpieczniejszych chorób XXI wieku. Ustawą z dnia 1 lipca 2005 r. ustanowiono program wieloletni pt. „Narodowy program zwalczania chorób nowotworowych”, którego głównymi celami są przede wszystkim zahamowanie wzrostu zachorowalności na nowotwory, osiągnięcie średnich europejskich wskaźników w zakresie wczesnego wykrywania nowotworów, skuteczność leczenia oraz stworzenie warunków w praktyce onkologicznej dla postępu wiedzy o przyczynach i mechanizmach rozwoju nowotworów złośliwych. W ramach programu podejmowane są działania dotyczące w szczególności rozwoju profilaktyki pierwotnej nowotworów złośliwych, w tym zwłaszcza zależnych od palenia tytoniu i niewłaściwego żywienia. Realizowane są także populacyjne programy wczesnego wykrywania raka szyjki macicy, piersi, jelita grubego oraz wybranych nowotworów u dzieci. Podejmuje się działania na rzecz upowszechniania wiedzy w społeczeństwie na temat profilaktyki, wczesnego rozpoznawania i leczenia nowotworów. Ważnym działaniem w ramach programu jest zwiększenie dostępności do metod wczesnego rozpoznawania oraz zapewnienie jakości diagnostyki i terapii nowotworów poprzez stałe uzupełnienie oraz wymianę wyeksploatowanych urządzeń do radioterapii i diagnostyki nowotworów.

Uwzględniając specyfikę poszczególnych zadań „Narodowego programu zwalczania chorób nowotworowych”, można podzielić go na cztery grupy: programy profilaktyki i wczesnego wykrywania nowotworów, programy inwestycyjne (zakupy sprzętu specjalistycznego), programy edukacyjne (szkoleniowe), programy poprawy jakości diagnostyki i leczenia nowotworów u dzieci. W zakresie zapobiegania oraz zmniejszania skutków chorób cywilizacyjnych zostały stworzone ramy prawne, które wskazują główne cele, priorytety oraz określają sposoby przeciwdziałania tym chorobom. Aktami, które powyższe kwestie regulują, są m.in. rozporządzenie ministra zdrowia z 21 sierpnia 2009 r. w sprawie priorytetów zdrowotnych (DzU 2009 nr 137, poz. 1126), jak również uchwała nr 90/2007 Rady Ministrów z 15 maja 2007 r. w sprawie „Narodowego programu zdrowia na lata 2007 – 2015”. Należy jednak zdecydowanie zaznaczyć, iż nawet najbardziej rozbudowane ramy prawne i największy możliwy wysiłek finansowy państwa w zakresie przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym nie zastąpią indywidualnej rozwagi i zdrowego trybu życia, co musi być podkreślane zarówno w rodzinie, jak też i w polskim systemie edukacji.

Styl Życia