Zaczęło się od listu, który w "Codzienniku Feministycznym" opublikowało pięć autorek. Wszystkie oskarżyły dwóch lewicowych publicystów – Michała Wybieralskiego i Jakuba Dymka - o przemoc seksualną. W przypadku tego drugiego padł nawet zarzut gwałtu. Miało do niego dojść podczas pierwszego intymnego zbliżenia między nim a Dominiką Dymińską, z którą później pozostawał w związku - przypomina Onet.pl.
Był listopad 2017 roku, cały świat akurat dyskutował o aferze #metoo. Publikacja "Codziennika" miała być jej pierwszym akordem w Polsce. Wybieralski przyznał się do zarzutów postawionych w liście, ale Dymek oskarżeniu o gwałt kategorycznie zaprzeczył. Mówił, że do stosunku między nim a Dymińską doszło za obopólną zgodą; podkreślał, że pisarka była później jego partnerką, a zarzut wystosowała dopiero po kilku latach – już po tym, gdy on zdecydował się z nią rozstać.
Dymek czuł się pomówiony i zapowiedział skierowanie sprawy do sądu. Jednocześnie sama prokuratura poinformowała, że wszczyna własne postępowanie.
Łowienie w lewicy
29 listopada 2017 roku, niecałe dwie doby po liście opublikowanym w "Codzienniku Feministycznym", organy ścigania wzięły się do pracy. Czynności w tej sprawie prokuratura zleciła policjantom z Komendy Stołecznej Policji, którzy w pierwszej kolejności mieli ustalić, czy faktycznie Dymek dopuścił się gwałtu na swojej partnerce.
W międzyczasie w internecie pojawił się komunikat podpisany przez prawnika reprezentującego autorki listu. Pada tam zdanie: "W Liście (opublikowanym w »Codzienniku Feministycznym«) brak jest powiązania pomiędzy zarzutem odbycia stosunku seksualnego bez zgody drugiej osoby z osobą Pana Jakuba Dymka". Autorki publicznie wycofały się więc z zarzutu o gwałt.
Jak ustaliliśmy, policjanci w ogóle nie wiedzieli o istnieniu tego oświadczenia. O tym - prawdopodobnie kluczowym dla całego postępowania fakcie - dowiedzieli się dopiero od... jednej z przesłuchiwanych osób.
Tymczasem do Pałacu Mostowskich, gdzie mieści się siedziba Komendy Stołecznej, byli wzywani kolejni ludzie. Oprócz autorek listu, także dziesiątki innych osób. Klucz był prosty: kto był powiązany z warszawską lewicą, "Gazetą Wyborczą" albo "Krytyką Polityczną" (z tymi tytułami współpracowali Wybieralski i Dymek), ten miał szansę otrzymać zaproszenie na komendę. W ciągu kilku miesięcy policjanci wezwali ponad sto osób. Wielu z nich w ogóle nie znało osobiście ani Wybieralskiego, ani Dymka. Na przesłuchaniach pytali, po co zostali wezwani, skoro nawet nie znają dziennikarzy oskarżonych przez "Codziennik".
W każdym razie, środowisko warszawskiej lewicy wpadło w popłoch. O śledztwie zaczęli mówić wszyscy. A ono samo z każdym dniem zaczęło wzbudzać coraz większe wątpliwości.
Ogłoszenie wyników konkursu już 28 września
Sprawa jest polityczna
- Oni grają z nami w otwarte karty – mówi jedna z osób, która została przesłuchana pod koniec zimy. - Co to oznacza? Po prostu, policjant powiedział mi wprost, że ta sprawa ma charakter czysto polityczny. W domyśle: nikt zarzutu gwałtu nie tratuje na poważnie, ale skoro jest okazja, to można zarzucić sieć na całe środowisko i może uda się wyłowić coś innego. Ten policjant stwierdził nawet, że gdyby tylko mógł, przestałby się tym zajmować. Słyszysz takie słowa i na dzień dobry jesteś w szoku – opowiada.
Z naszych rozmów z kilkoma przesłuchiwanymi wynika, że podobną szczerością policjanci wykazywali się przynajmniej kilkukrotnie. - On całkiem bezpośrednio opowiada o swojej frustracji. Zaskakuje swoją szczerością na każdym kroku. Nie trzeba słuchać jego absurdalnych pytań, żeby zorientować się, że generalnie to postępowanie zostało wszczęte po to, żeby zinfiltrować i poszukać haków na nas, czyli na środowisko lewicy, które pozostaje w ostrej kontrze do PiS. I nawet jeśli tej władzy dziś specjalnie nie zagraża, to i tak warto je mieć na oku. Zresztą, w Pałacu Mostowskich słyszymy to niemalże wprost. Do mnie policjant rzucił: "Aż się wam dziwię, że tyle mi mówicie i tak pięknie się wykładacie. Przecież to wszystko będzie można później przeciwko wam wykorzystać" – opowiada jeden z przesłuchiwanych.
Na czym można się wyłożyć? Pytania dotyczące potencjalnego gwałtu zajmują góra kilka minut, cała reszta dotyczy obyczajowości na lewicy. Policjanci próbują dowiedzieć się, gdzie lewicowi działacze imprezują, czy biorą narkotyki (a jeśli tak, to jakie) i kto z kim romansuje. Sprawdzają, kto jest z kim skonfliktowany. Szukają wszelkich wątków, które potencjalnie mogą zaszkodzić "Wyborczej" i "Krytyce Politycznej".
- To śledztwo dotyczy gwałtu tylko na papierze - mówi nam jedna z osób dobrze poinformowana w szczegółach prowadzonego postępowania. - Prokuratorzy nie są przekonani, czy ten zarzut został wystosowany na poważnie, więc skupiają się na czymś innym. Czyli: kto z kim chlał, kto z kim sypia i co z tego wynika, bądź nie. Typowy fishing: nie mamy na was nic, ale im więcej niedoświadczonych świadków wezwiemy, tym większa szansa na wpuszczenie ich w maliny. Pewnie prędzej czy później śledczy coś znajdą. I albo będą wszczynać postępowania, albo dawać przecieki do prawicowych mediów. A uderzyć w "Wyborczą" PiS-owi nigdy nie zaszkodzi.
Czy organy ścigania faktycznie nie traktują na serio zarzutu o gwałt, który padł w liście "Codziennika Feministycznego"? Wiele na to wskazuje. Jedna z przesłuchiwanych zeznała, że była partnerka Dymka o napaści seksualne oskarżała także dwóch swoich poprzednich chłopaków. Gdy policjant zorientował się, że jednego z nich (także dziennikarza związanego z lewicą) przesłuchał już wcześniej, uśmiechnął się i rzucił: "Nie wierzę w to. Rozmawiałem z tym człowiekiem, on wydaje się być bardzo sympatyczny".
Gdy jednak podobne sugestie usłyszał także od kilku innych osób, które przesłuchiwał, dziennikarza postanowił wezwać ponownie. Zapytał go wprost, czy dopuścił się gwałtu. Po zapewnieniu, że był to jedynie wymysł jego byłej dziewczyny, policjant odpuścił i zamknął temat.
- I słusznie, bo to zapewne było pomówienie. Pytanie tylko: czemu ciągle toczy się sprawa Dymka, skoro policja z taką ufnością traktuje zapewnienia innego potencjalnego przemocowca? – pyta jedna z osób dobrze poinformowana w śledztwie.
Świadek doedukowany
Wątpliwości budzą nie tylko słowa wypowiadane przez policjantów, ale też forma ich działania i brak odpowiedniego przygotowania. Zdarzyło się nawet, że jeden ze świadków został pomylony z autorką zarzutów zamieszczonych w "Codzienniku Feministycznym". Pomyłka została odkryta dopiero w trakcie rozmowy.
- Ja z kolei, słuchając o tym, jak bardzo policjant jest rozgoryczony, że musi zajmować się tą sprawą, mogłam sobie dokładnie podejrzeć, kogo i kiedy już przesłuchał, a kto będzie wzywany na świadka w dalszej kolejności. Po prostu miał porozrzucane na stoliku wszystkie papiery i wszystko mogłam sobie przeczytać. Nie wydawało się to profesjonalne, ale już nic specjalnie mnie nie dziwiło. W każdym razie przez to wiem o tym śledztwie znaczniej więcej, niż wiedzieć powinnam – mówi nam lewicowa działaczka, też rozpytywana na okoliczność potencjalnego gwałtu.
- Wtedy też opowiedziałam o oświadczeniu, które zostało zamieszczone w internecie, a z którego wynikało, że autorki listu postrzegają zarzut o gwałt w zasadzie jako impresję na temat akcji #metoo i po prostu się z niego wycofują. Byłam zaskoczona, bo oni w ogóle o tym nie wiedzieli. Poprosili, bym pokazała im to oświadczenie. Ale łatwo nie było: panu w policyjnym komputerze nie działał internet, a z kolei jego koleżance – drukarka. W końcu musiał wystarczyć mój telefon. Treścią oświadczenia byli zaskoczeni – wspomina.
Pełzanie po powierzchni
Jak ustaliliśmy, prokuratura prowadzi obecnie jedno śledztwo – to samo w sprawie Michała Wybieralskiego i Jakuba Dymka, chociaż oskarżeni zostali o różne czyny, przez różne osoby. - To jest nie do przyjęcia – uważa jeden ze znajomych Dymka, prawnik, przekonany o jego niewinności. - Mamy sytuację, w której prokuratura prowadzi sobie śledztwo w zasadzie w sposób narzucony przez autorki listu. Nie ma to nic wspólnego z prawdziwym poszukiwaniem prawdy. Skoro padł tam zarzut gwałtu, to śledczy powinni na tym wątku się skupić i intensywnie poszukiwać dowodów. A nie prowadzić jedno postępowanie ogólne, bo w liście padły oskarżenia wobec dwóch osób. Przecież jedna sprawa ma się nijak do drugiej, a oni nie są zorganizowaną grupą przestępczą. Albo traktujemy zarzut gwałtu poważnie, albo robimy sobie kpinę z prawa i urządzamy polowanie – mówi.
Pytamy o to prokuraturę. Nie udaje nam się uzyskać zgody na bezpośrednią rozmowę z prokuratorem prowadzącym to postępowanie. Odpowiedzi udziela nam prok. Łukasz Łapczyński, rzecznik prasowy Prokuratury Okręgowej w Warszawie. - Potwierdzam, że prowadzone jest jedno śledztwo, które obejmuje kilka wątków wynikających z publikacji prasowych, jak też materiałów zebranych w toku postępowania.
- Czemu jedno? - dopytujemy.
- Na tym etapie ustalane są okoliczności zdarzeń objętych postępowaniem. Na późniejszym etapie śledztwa, w zależności od ustaleń, zawsze istnieje możliwość wyodrębnienia poszczególnych wątków śledztwa, celem procesowego rozliczenia. Na tym etapie, wszystkie okoliczności wyjaśniane są w ramach jednego postępowania, wynikającego z jednej publikacji prasowej – tłumaczy prok. Łapczyński.
Jedna z przesłuchanych, prawniczka: - Z jednej strony prokuratura ma do tego pełne prawo, a z drugiej – całe to postępowanie jest tak niejednoznaczne i niekonkretne, że trochę ułatwia organom zadanie. Jeszcze łatwiej im jest teraz kluczyć, jedynie pełzać po powierzchni, nie dotykać sedna, za to "łowić smaczki". Bo generalnie to polega na tym, że rzucili sieć i starają się jak najwięcej wyłowić.
Spisek w Ratuszu
W ramach śledztwa – oficjalnie prowadzonego w celu wykrycia, czy Wybieralski i Dymek dopuścili się napaści seksualnych i gwałtu – wzywani są także aktywiści miejscy i urzędnicy związani z warszawskim Ratuszem. Po co?
Śledczych bardzo zainteresował wątek Agnieszki Ziółkowskiej, aktywistki miejskiej, niegdyś pracowniczki "Krytyki Politycznej", później przez wydawnictwo zwolnionej z pracy. Ona także została wezwana. W środowisku lewicy jej wątek jest dobrze znany; po "Krytyce" pracowała w Domu Kultury na Bemowie, ale tam też nie zagrzała miejsca na dłużej. W rozmowie z policją uznała, że musiała odejść z pracy w wyniku "spisku urzędników Ratusza" wymierzonego przeciwko niej. W komendzie ten wątek jest teraz rozwijany, na okoliczność rzekomego spisku dochodzi do kolejnych przesłuchań.
Jedna z przesłuchanych osób: - To jasny sygnał, że polowanie zatacza coraz szersze kręgi. Po pierwsze: uderzyć w lewicę. Po drugie: znaleźć jakieś haki na warszawski Ratusz i jego urzędników, bo przecież za niedługo mamy wybory. Kwestia czasu, jak gdzieś w mediach prorządowych przeczytamy artykuł o "skompromitowanych urzędnikach miejskich" prześladujących jakieś dziewczyny. A że nie będzie to miało nic wspólnego z prawdą? W tych mediach nie ma to większego znaczenia. Ważne, by przygotować sobie jakiekolwiek wątki, które mogą stać się przydatnymi narzędziami w kampanii.
Prokuratura zapewnia, że jej działanie to wyłącznie efekt publikacji "Codziennika Feministycznego". Oficjalnie dotyczy możliwości wystąpienia czterech przestępstw: zgwałcenia, naruszenia praw pracowniczych, spowodowania uszczerbku na zdrowiu oraz dwukrotnego naruszenia nietykalności cielesnej.
Śledczy nie chcą też komentować informacji ujawnionych przez naszych rozmówców. - Zadaniem prokuratora jest wyjaśnienie wszystkich okoliczności zdarzeń objętych zakresem śledztwa. Czynności w tym zakresie są realizowane w ramach prowadzonego postępowania m.in. poprzez przesłuchania szeregu świadków. Trudno nam komentować wypowiedzi anonimowych osób, a tym bardziej podjąć z nimi jakąkolwiek rzeczową polemikę, nie wiedząc czy są to wypowiedzi osób rzeczywiście znających okoliczności sprawy.
