Michał Szułdrzyński: Efekt Ogórek czy fenomen pokoleniowy

Im więcej czasu upływa od momentu, gdy Sojusz Lewicy Demokratycznej ogłosił, że jego kandydatką w wyborach prezydenckich będzie Magdalena Ogórek, tym wyraźniej widać zmianę w jej ocenie wśród polityków i komentatorów.

Powodem jest nie tylko to, że wbrew początkowym czarnym wizjom Ogórek przyzwoicie radzi sobie w sondażach, a wyniki samego SLD podskoczyły z okolic progu wyborczego do ok. 10 proc. Powodem nie jest też wyłącznie to, że kojarząca się z postpezetpeerowskim betonem partia postawiła na atrakcyjną kobietę, która w naturalny sposób wzbudza zainteresowanie.

Jednym z najistotniejszych elementów „fenomenu Ogórek" jest wiek kandydatki. Chyba po raz pierwszy po 1989 r. kategorie wiekowe i pokoleniowe zaczęły odgrywać tak istotną rolę w kampanii.

Dotąd o zmianie pokoleniowej dywagowały a to lewicowe, a to prawicowe środowiska intelektualne. Koniec SLD był też końcem pewnej epoki, ponieważ dziesięć lat temu do polityki – za sprawą zwycięstwa PiS, a potem PO – weszło młodsze pokolenie działaczy. Weszło jednak na zasadzie podporządkowania się regułom starszej polityki.

Dotychczas zmiana pokoleniowa była więc tematem pobocznym lub czczym postulatem. Teraz staje się główną osią polityczną.

Skąd może się brać ta zmiana? Jest w niej sporo przypadku. Cofnijmy się do jesieni zeszłego roku, kiedy to sztabowcy PiS wpadli na pomysł, by – skoro kandydować nie chciał Jarosław Kaczyński – skonfrontować z Bronisławem Komorowskim Andrzeja Dudę. Postawienie na 42-letniego polityka, o 20 lat młodszego od urzędującego prezydenta, miało wiele zalet. Po pierwsze, PiS nieźle sobie radzi obecnie w najmłodszym elektoracie. Dla takich wyborców Duda mógł być interesującym kandydatem. Poza tym jako osoba od jakiegoś czasu obecna w polityce, ale jeszcze niezgrana, mógł dawać efekt świeżości.

Z pewnością decyzja Jarosława Kaczyńskiego ośmieliła Leszka Millera. Gdy nie udało mu się przekonać swej partii do kandydatury Ryszarda Kalisza, zaryzykował i postawił na Ogórek.

Na pierwszy rzut oka decyzja SLD, by wystawić jeszcze młodszą od Dudy kandydatkę, pokrzyżowała plany PiS. Partii Jarosława Kaczyńskiego trudno bowiem będzie grać młodością własnego kandydata w sytuacji, gdy startuje osoba 35-letnia.

Ale per saldo start Ogórek okazał się dla PiS korzystny. Po pierwsze, może ona odebrać głosy Komorowskiemu w pierwszej turze (dlatego partia Kaczyńskiego zaczęła komplementować kandydatkę lewicy). Po drugie zaś, właśnie sprawy pokoleniowe mogą odegrać w tej kampanii kluczową rolę.

Na to zaś ewidentnie liczą sztabowcy Ogórek, którzy wprost przyznają, że oczekuje powtórzenia sukcesu ugrupowań, które kierowały swoją ofertę właśnie do młodych wyborców. Nie przez przypadek przypominają dziś kazus Ruchu Palikota w 2011 r. oraz Kongresu Nowej Prawicy trzy lata później. Obie te partie zyskały poparcie dzięki potencjałowi buntu wśród młodych kandydatów. I choć SLD dziś kojarzy się raczej z establishmentem III RP, ostrość, z jaką media rozprawiają się z Magdaleną Ogórek, sprawia, że tym łatwiej będzie jej przekonać elektorat antysystemowy.

Efekt ten zaczynają dostrzegać nie tylko w PiS i SLD. Rozmawiając niedawno z jednym z najbliższych doradców Donalda Tuska z czasów, gdy był on szefem PO, usłyszałem zastanawiającą deklarację. – Nie lekceważyłbym pani Ogórek. Duża część polityków i dziennikarzy patrzy na scenę polityczną z warszawskiego punktu widzenia. Ale poza dużymi miastami odbiór jest zupełnie inny. Nie zdaje sobie pan sprawy, jak ludzie mają już dość Tuska, Komorowskiego i Kaczyńskiego – przekonywał mój rozmówca.