Od klasyków „Sami swoi” oraz „Prawo i pięść” po „Różę” Wojciecha Smarzowskiego

W 80-lecie zakończenia II wojny światowej FINA proponuje refleksję nad jedną z najważniejszych jej konsekwencji dla Polski – przyłączeniem do terytorium naszego kraju poniemieckich ziem na zachodzie i północy.

Zmiany terytorialne po II wojnie światowej: Ziemie Odzyskane, Odrzania czy Poniemiecja?

Temat „Ziem Odzyskanych” powraca w ostatnich latach w licznych reportażach i pracach akademickich, a kolejni autorzy szukają alternatywy dla skompromitowanej propagandowej nazwy z okresu PRL-u, pisząc o Poniemiecji (Ziemowit Szczerek), Niedopolsce (Sławomir Sochaj) czy Odrzanii (Zbigniew Rokita), której filmowy portret FINA nakreśli.

Warto bowiem przyjrzeć się temu tematowi także przez pryzmat polskiego kina, które, zwłaszcza w latach 60., chętnie wracało do okresu 1945-1946, kiedy zachodnio-północne terytoria zagospodarowane były przez PRL jako dawne ziemie piastowskie i rodzaj rekompensaty za utratę Kresów. Tuż po wojnie ziemie te zostały uznane za swoisty „Dziki Zachód” i niestabilne geopolitycznie miejsce „szabru”, karier, ukrywanych tożsamości, a potem zamieszkania, obciążonego podgrzewaną m.in. przez Władysława Gomułkę groźbą utraty na rzecz „rewanżystów” z RFN.

Jaką rolę odgrywały filmy o Ziemiach Odzyskanych na Północy i Zachodzie

Filmy opowiadające o „Ziemiach Odzyskanych" przeważnie wpisywały się w potrzeby ówczesnej polityki historycznej, choć twórcom niejednokrotnie udawało się oddać realia, uchwycić atmosferę, pokazać trudności, dylematy czy zagrożenia towarzyszące zarówno nowo przybyłym na te tereny, jak i ich dotychczasowym mieszkańcom. W efekcie powstał szereg niezwykle interesujących dzieł, rozgrywających się głównie w scenerii Dolnego Śląska, Pomorza czy Mazur, które można potraktować jako szczególny nurt polskiego kina.

Jest to nurt bardzo różnorodny, bo rozciągający się także od lat 50. aż po współczesność, obejmujący zarówno filmy znane i uznane, czasami wręcz kultowe, jak i warte ponownego odkrycia. Są to również filmy reprezentujące popularne gatunki, takie jak melodramat, komedia, a nawet specyficzna odmiana westernu.

Ze względu na edukacyjny charakter cyklu wstęp na pokazy jest wolny – bezpłatne wejściówki są do odbioru w kasie kina w dniu pokazu.

Kalendarz pokazów

8.05 godz.18.00

Filmowa Odrzania – wieczór otwarcia: „Rok spokojnego słońca” (1984, K. Zanussi, 105’), „Nikt nie woła” (1960, K. Kutz, 86’),

gość: prof. Maja Komorowska, prof. Iwona Kurz

19.05 godz.18.00

Wojna i pokój: „Godziny nadziei” (J. Rybkowski, 1955, 87’), „Droga na Zachód” (1961, B. Poręba, 79’)

gość: dr Karolina Ćwiek-Rogalska

29.05 godz.18.00

Polski Dziki Zachód:„Prawo i pięść (1964, J. Hoffman, E. Skórzewski, 92’), „Południk zero” (1970, W. Podgórski, 86’)

gość: prof. Beata Halicka

4.06 godz.18.30

Problemy wolności: „Trzy kobiety” (1956, S. Różewicz, 89’), „Wdowa” (nowela z filmu „Krzyż Walecznych”, 1957, K. Kutz, 37’), „Pierwszy dzień wolności” (1964, A. Ford, 90’)

prelekcja: Miłosz Stelmach

5.06 godz.18.00

Kajś na Śląsku: „Skąpani w ogniu” (1963, J. Passendorfer, 87’), „Pułapka” (1970, A. J. Piotrowski, 98’)

gość: prof. Andrzej Gwóźdź

10.06 godz.18.00

Oswajanie nowego: „Agnieszka 46” (1964, S. Chęciński, 85’), „Grzech Antoniego Grudy” (1975, J. Sztwiertnia, 73’)

prelekcja: Miłosz Stelmach

23.06 godz.18.00

Mazurskie losy: „Róża” (2011, W. Smarzowski, 94’), „Azyl” R. Załuski (1978, 94’)

gość: Beata Szady

26.06 godz.18.00

Perspektywa pamięci: „Odjazd” (1991, P. Łazarkiewicz, M. Łazarkiewicz, 112’), „Album polski” (1970, J. Rybkowski, 135’)

27.06 godz.18.00