Cukrzyca, pierwsza na świecie choroba niezakaźna uznana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) za epidemię, dotyczy nawet 3 mln Polaków, a ponad 800 tys. nie wie o swej chorobie. Kolejne 5 mln cierpi na stan przedcukrzycowy.

W Polsce leczenie cukrzycy pochłania znaczną sumę z wydatków na ochronę zdrowia – wynika z raportu Uczelni Łazarskiego „Cukrzyca – analiza kosztów ekonomicznych i społecznych". Mimo że terapia powinna się opierać na profilaktyce i leczeniu ambulatoryjnym, Narodowy Fundusz Zdrowia przeznacza na hospitalizację dwa i pół razy więcej niż na terapie w poradniach.

Ważna edukacja

W 2012 r. szpitalne leczenie diabetyków pochłonęło 247 mln zł, a ambulatoryjne 91 mln zł. Ponieważ większość chorych to osoby w wieku produkcyjnym, koszty ponosi też Zakład Ubezpieczeń Społecznych. W 2012 r. ZUS zanotował 890 tys. dni absencji spowodowanej cukrzycą.

Uczestnicy warszawskiego Śniadania z „Rzeczpospolitą" pod hasłem „Powstrzymać epidemię cukrzycy – wyzwania dla władz lokalnych a zadania dla administracji centralnej" zgodzili się, że jedną z najważniejszych kwestii w poprawie sytuacji chorych jest edukacja.

Elżbieta Gnas z Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków, podkreśliła, że edukacja jest ważna także w przypadku opiekunów chorych.

– Problem cukrzycy typu II coraz częściej dotyczy dzieci. Niedawno zadzwoniła do nas zrozpaczona matka. W klasie jej dziecka jest dwoje cukrzyków i ich rodzice muszą stać pod drzwiami klasy, bo nauczyciele nie wiedzą, jak się zachowywać w przypadku niedocukrzenia – mówiła Elżbieta Gnas. Dodała, że potrzebują jej także świeżo zdiagnozowani dorośli, którzy na pierwszą wizytę u diabetologa czekają czasem miesiącami.

Alicja Szewczyk, pielęgniarka i przewodnicząca Polskiej Federacji Edukacji w Diabetologii, podkreśliła, że pieniądze przeznaczone na edukację mogłyby zabezpieczyć powikłania występujące u chorych.

– Edukacja oparta na programach refundowanych przez NFZ, jak to się dzieje w Wielkiej Brytanii, pomogłaby zapobiec powikłaniom u wielu osób. Nie musimy szukać daleko, wystarczy wziąć istniejące już wzorce zabezpieczające pieniądze wydane na leczenie powikłań – przekonywała.

Prof. Edward Franek, wojewódzki konsultant w dziedzinie diabetologii, dodaje, że choć edukacja jest w cukrzycy niezwykle istotna, państwo nie finansuje takiej usługi.

– W poradni cukrzycowej mamy siedmiu lekarzy, trzy dietetyczki i cztery pielęgniarki, które są wyszkolonymi edukatorkami. To kosztowne i możliwe tylko dlatego, że poradnia diabetologiczna jest w strukturze kliniki, a ja rozliczam się całościowo, pokrywając straty poradni z zysków kliniki. Gdyby porada dietetyczna i edukacyjna były wycenione przez NFZ, wymusiłoby to na poradniach zatrudnianie edukatorów, pielęgniarek i dietetyków – tłumaczył prof. Franek.

A dr Jerzy Gryglewicz, autor raportu Uczelni Łazarskiego, zasugerował, że usługę edukacyjną można by wyodrębnić w ramach stawki, jaką za leczenie pacjenta z cukrzycą otrzymują lekarze rodzinni – trzykrotnie wyższej niż za pozostałych pacjentów. – Warto by ją wyodrębnić przynajmniej dla pacjenta z pierwszy raz zdiagnozowaną cukrzycą – podkreślił dr Gryglewicz.

Rudolf Borusiewicz, sekretarz generalny Związku Powiatów Polskich, przyznał, że w edukację cukrzycową powinny włączyć się samorządy: – Rola wiedzy, edukacji i profilaktyki jest olbrzymia i uzasadniona finansowo. Zgadzamy się, że narodowy program walki z cukrzycą jest konieczny, ale istnieje też druga sprawdzona ścieżka środowiska, zaangażowanego emocjonalnie, zawodowo, rodzinnie – mianowicie tworzenie koalicji poza ministerstwami. Jako samorząd nie trafiliśmy jeszcze do koalicji walki z cukrzycą, ale chcemy z nią współpracować – powiedział Rudolf Borusiewicz.

Michał Szczerba, przewodniczący sejmowej Komisji Polityki Senioralnej, zauważył, że powikłania cukrzycy mają dwa wymiary: zdrowotny i społeczny. – W następstwie nieodpowiedniego leczenia ?i powikłań chory staje się beneficjentem opieki społecznej, a wiedza i doświadczenie, jakie zgromadził przez całe życie, nie mogą być właściwie wykorzystane przez społeczeństwo. Mamy świadomość demograficznego starzenia się polskiego społeczeństwa, które będzie systematycznie się zmniejszać, z obecnych 38 mln do 33 mln obywateli. Do 2040 r. podwoi się liczba osób po 60. roku życia. To wymusza zmiany w zakresie dysponowania środkami publicznymi, których będzie coraz mniej, ze względu na zmniejszającą się liczbę pracujących i rosnące oczekiwania w odniesieniu do jakości opieki zdrowotnej ?– powiedział poseł Szczerba.

Seniorzy też chorują

Marzena Breza, dyrektor Departamentu Polityki Senioralnej Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, zauważyła, że cukrzyca składa się na tzw. wielochorobowość osób starszych.

– W ministerialnym programie, który promuje aktywność osób starszych, pacjentom żyjącym ze zdiagnozowaną cukrzycą lub niemającym świadomości diagnozy dedykowanych jest kilkadziesiąt inicjatyw oddolnych. Od 2012 r., ogłoszonego Rokiem Aktywności Osób Starszych i Aktywności Międzypokoleniowej, obserwujemy wzrost zainteresowania projektami, których grupą docelową są chorzy na cukrzycę. W 2014 r. kilkadziesiąt podmiotów zauważało problem cukrzycy wśród swoich beneficjentów lub realizowało projekty dedykowane diabetykom. Wśród 500 tys. organizacji pozarządowych w Polsce tylko ok. 50 swoją działalność ukierunkowało na diabetyków. Wciąż też niewiele organizacji składa do nas wnioski o projekty związane z pomocą starszym osobom z cukrzycą. Biorę na siebie, by cukrzyca pojawiła się w jednym z odcinków kampanii prowadzonej w ramach programów edukacyjnych dla seniorów – mówiła dyrektor Breza, zachęcając organizacje pozarządowe ukierunkowane na walkę z cukrzycą do składania w styczniu 2015 r. wniosków o dofinansowanie na projekty, szczególnie wielopokoleniowe.

Jednocześnie zapewniła, że osobiście zajmie się włączeniem problemu cukrzycy do programów dla seniorów realizowanych przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, bowiem ryzyko cukrzycy typu drugiego rośnie z wiekiem.

Ostatni w Europie

Pomoc organizacji pozarządowych jest niezbędna, bo, jak podkreślił prof. Edward Franek, choć Polska nie jest najbiedniejszym krajem w Europie, zgodnie z najnowszym raportem Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego znajduje się na końcu pod względem wydatków na jednego cukrzyka rocznie z kwotą 1038 dol., podczas gdy Norwegia przeznacza 10 369 dol. Dodał, że te małe nakłady na leczenie cukrzycy wykorzystywane są dobrze i wystarczyłoby je podwoić, by poziom leczenia się poprawił. Zwrócił uwagę na konieczność poprawy wyceny dla poradni stopy cukrzycowej – groźnego powikłania, które często prowadzi do amputacji kończyny.