Za przyjęciem uchwały zagłosowało 41 obecnych podczas sesji radnych.
Ograniczenia lub zakazy wynikające z uchwały obejmą całe województwo i cały rok kalendarzowy. Uchwała nie zakazuje spalania węgla czy drewna. Wprowadza natomiast zakazy lub ograniczenia, które mają spowodować „cywilizowane spalanie". Oznacza to stosowanie odpowiednich jakościowo paliw stałych w odpowiednich urządzeniach.
Zgodnie z uchwałą od 1 września br. w regionie zacznie obowiązywać zakaz palenia mułami, flotami, mokrym drewnem i węglem brunatnym. Zacznie ponadto obowiązywać nakaz stosowania przy wymianie lub budowie nowych instalacji tylko urządzeń piątej klasy lub lepszych. Jak akcentują społecznicy z tzw. alarmów smogowych, kotły takie emitują podczas spalania 10-15 razy mniej pyłów, niż pozaklasowe.
Uchwała wprowadza też graniczne daty wymiany dotychczasowych instalacji niższej klasy – rozłożone w zależności od ich wieku lub klasy emisji od początku 2022 r. do początku 2028 r. Dopuszcza, pod określonymi warunkami, stosowanie kominków.
„To historyczna chwila dla naszego regionu; prawdopodobnie najważniejsza uchwała w tej kadencji sejmiku. (…) Smog, zanieczyszczenie powietrza to przede wszystkim nasze krótsze życie, nasze częstsze wizyty w szpitalu i zapadalność na ciężkie choroby. (…) Uchwała to pierwszy etap; bardzo ważny, ale teraz oczywiście musi nastąpić działanie” - mówił w piątek marszałek woj. śląskiego Wojciech Saługa.
Władze tego regionu oszacowały, że działania przewidziane uchwałą, czyli przede wszystkim wymiana instalacji, będą oznaczały łączny koszt rzędu 6-7 mld zł w ciągu 10 lat. Wynika to z szacunków, zgodnie z którymi pieców i kotłów typu „domowego” (o mocy do 1 MW) w całym regionie jest ok. 700 tys., a średni koszt wymiany jednej instalacji na klasę 5. wynosi 10 tys. zł.
„Potrzebne jest na pewno zaangażowanie pieniędzy mieszkańców, bo to ludzie budują domy i inwestują w kotły, oraz pieniędzy samorządowych – szczebla gminnego, wojewódzkiego. Konieczne jest jednak wsparcie rządu, przede wszystkim dla osób, które nie są w stanie udźwignąć takiego wydatku. To musi być cały system pomocy społecznej” - zaznaczył Saługa.
Podkreślił, że uchwała, aby mogła okazać się skuteczna, potrzebuje wsparcia rządu nie tylko w postaci środków na walkę z niską emisją (których znaczna część była dotąd dystrybuowana przez Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej), ale też certyfikacji paliw stałych oraz przepisów zakazujących sprzedaży odbiorcom indywidualnym paliw najniższej jakości.
"Wszyscy mamy świadomość, że prace nad jakością powietrza w naszym województwie, choć już rozpoczęte, wymagają poważnego i wieloletniego trudu. Głównym problemem do rozwiązania jest niska emisja spalin, której źródłem są m.in. tradycyjne piece węglowe i domowe instalacje ciepłownicze” - zaakcentował podczas sesji sejmiku metropolita katowicki abp Wiktor Skworc.
Skąd się wzięły igrzyska rzymskie?
„W to wpisuje się trud nawrócenia ekologicznego. W tej sprawie nawrócenia ekologicznego potrzeba szerokiej koalicji podmiotów życia społecznego - dla naszego dobra. (…) Papież Franciszek wyraźnie nam mówił o grzechu ekologicznym, w związku z czym winniśmy do naszego rachunku sumienia wprowadzić pytania – czy przypadkiem nie szkodzę środowisku naturalnemu” - podkreślił metropolita.
Abp Skworc zapewnił, że w najbliższym czasie kościoły rzymskokatolickie archidiecezji, podobnie jak kościoły ewangelicko-augsburskie, włączą się w budowanie ekologicznej świadomości i „poczucia odpowiedzialności za nasz wspólny dom". Pomogą w ten sposób samorządom wojewódzkiemu i lokalnym w propagowaniu postanowień uchwały. W urzędzie marszałkowskim powstał już poradnik, którego treść stanie się podstawą m.in. planowanej akcji społecznej.
W trakcie dyskusji nad projektem wiceprzewodniczący sejmiku Grzegorz Wolnik (PO) diagnozował, że to dobrze, że uchwała na etapie prac wzbudziła emocje i reakcje – dzięki czemu część społeczeństwa regionu dowiedziała się o niej. Radny Piotr Czarnynoga w imieniu klubu PiS uznał tryb pracy nad uchwałą za wzorcowy; akcentował, że nie jest to uchwała antywęglowa; podkreślał też, że została przyjęta w Światowy Dzień Zdrowia.
Podczas obrad o wpływie zanieczyszczeń powietrza na zdrowie mieszkańców woj. śląskiego mówili m.in. kierownik III Katedry i Oddziału Klinicznego w Śląskim Centrum Chorób Serca prof. Mariusz Gąsior oraz dyrektor generalny tej placówki, poseł PO, prof. Marian Zembala.
Uchwała została uchwalona w brzmieniu ustalonym przez zarząd woj. śląskiego w ub. tygodniu. Projekt ten był wynikiem kompromisu po konsultacjach społecznych pierwotnych założeń, w trakcie których wpłynęło prawie 6,5 tys. uwag, a także po zaopiniowaniu m.in. przez gminy i powiaty regionu. 90 proc. z nich opowiedziało się za uchwałą, choć 83 jednostki oczekiwały zmian w projekcie.
W uchwale objęte nią instalacje zdefiniowano jako te, w których następuje spalanie paliw stałych - np. kocioł, kominek i piec, jeżeli "dostarczają ciepło do systemu centralnego ogrzewania, wydzielają ciepło lub wydzielają ciepło i przenoszą je do innego nośnika".
Uchwała dopuszcza stosowanie kominków (pod zapisem dotyczącym miejscowych ogrzewaczy pomieszczeń na paliwo stałe), które spełniają rozporządzenie Komisji Europejskiej ws. tzw. ekoprojektu (ecodesign). Określono przy tym graniczne wartości sprawności i emisyjności dla dotąd stosowanych urządzeń tego typu, które będą musiały spełniać od 2023 r.
"W instalacjach (...) zakazuje się stosowania: 1) węgla brunatnego oraz paliw stałych produkowanych z wykorzystaniem tego węgla, 2) mułów i flotokoncentratów węglowych oraz mieszanek produkowanych z ich wykorzystaniem, 3) paliw, w których udział masowy węgla kamiennego o uziarnieniu poniżej 3 mm wynosi więcej niż 15 proc. 4) biomasy stałej, której wilgotność w stanie roboczym przekracza 20 proc." - zapisano w uchwale.
Wymagania dla instalacji, których eksploatacja rozpoczęła się przed 1 września 2017 r., będą obowiązywały - w zależności od okresu eksploatacji tych instalacji - od 2022 r. (dla instalacji eksploatowanych powyżej 10 lat), od 2024 r. (dla instalacji eksploatowanych 5-10 lat), od 2026 r. (poniżej 5 lat eksploatacji) oraz od 2028 r. (dla instalacji spełniających wymagania w zakresie emisji zanieczyszczeń dla klasy trzeciej lub czwartej).
Pytany w piątek przez dziennikarzy o egzekucję wprowadzanych uchwałą przepisów, Saługa przypomniał, że straż miejska (gminna) i policja mogą w razie ich naruszania nakładać kary finansowe. Powtórzył, że np. faktycznej eliminacji najbardziej zanieczyszczających środowisko paliw służyłby – obok wprowadzanego uchwałą zakazu stosowania – wprowadzony ministerialnym rozporządzeniem zakaz ich sprzedaży.
W uchwale nie znajdują się zapisy o zakazie spalania odpadów, ponieważ reguluje to ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 r.
Woj. śląskie, a zwłaszcza jego centralna i południowa część, corocznie, szczególnie w sezonie zimowym, dotykane jest problemem smogu. W tym roku, pod koniec stycznia, stacje pomiarowe w subregionie zachodnim województwa odnotowywały godzinne wskazania stężeń pyłów zawieszonych w powietrzu dwudziestokrotnie przekraczające normy określone w ujęciu dobowym.
