Trudne negocjacje z bankami

W piątek na temat sposobów rozwiązania problemu polskich spółek z opcjami walutowymi dyskutowali w redakcji „Rzeczpospolitej“ wicepremier i minister gospodarki Waldemar Pawlak, Stanisław Kluza, przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego, oraz Krzysztof Pietraszkiewicz, szef Związku Banków Polskich, i Adam Ambrozik, ekspert Konfederacji Pracodawców Polskich.

Stanisław Kluza uspokajał, mówiąc, że zobowiązania spółek wynikające z umów opcyjnych z każdym miesiącem są coraz mniejsze. A negatywna wycena tego typu umów spadła poniżej szacowanych na połowę marca 9 mld zł. – To efekt dwóch czynników: zachowania się kursu złotego oraz liczby otwartych kontraktów, która spada z powodu wygasania umów i zawierania porozumień między bankami a spółkami – mówił Kluza. Według szacunków KNF 50 proc. umów opcyjnych wygaśnie do połowy roku, a 75 proc. do końca 2009 r.

[srodtytul]Wielkie koszty [/srodtytul]

Te dane nie uspokajają jednak wicepremiera Waldemara Pawlaka. Zastanawia się on, co się stało z pieniędzmi, które z tytułu umów z bankami wypłynęły z polskich firm. – Według danych GUS przedsiębiorstwa w ostatnich kwartałach wypracowywały zysk na poziomie 20 mld zł. Wyjątkiem jest czwarty kwartał 2008 r., wtedy poniosły stratę 700 mln zł – mówi Waldemar Pawlak. – Jeśli w tym okresie koszty finansowe firm wzrosły o 20 mld zł, to widać, ile polskie przedsiębiorstwa kosztowały opcje – twierdzi wicepremier.

Z tezą postawioną przez Waldemara Pawlaka nie zgodził się reprezentant banków. – Nikt nie przewidział katastrofy światowej gospodarki, nikt z nas nie doprowadził do upadku Lehman Brothers – podkreślał Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes ZBP. Dodał, że nikt celowo nie doprowadził też do dramatycznego spadku wartości złotego.

Oba stanowiska starał się pogodzić Stanisław Kluza z KNF, który przyznał, że polski system bankowy był jedynie pośrednikiem w zawieraniu umów i nie jest beneficjentem transakcji opcyjnych. Kluza jednocześnie stwierdził, że nie jeden, ale wiele zagranicznych banków było wystawcami opcji dla polskich instytucji. Według Waldemara Pawlaka ustalenie winnych wpędzenia polskich firm w straty nie musi być trudne.

— Są publicznie dostępne dane i można znaleźć informacje kto wystawiał nieproporcjonalnie niskie prognozy dla złotego. Nie było żadnych przesłanek do publikowania takich raportów – podkreślał Waldemar Pawlak. Szef resortu gospodarki zaapelował o większą stanowczość polskiego nadzoru bankowego, który nie powinien się bać zagranicznych instytucji. — Nadzór węgierski ukarał Georga Sorosa za manipulacje na akacjach banku OTP. Bardzo ważna jest przejrzystość rynków — mówił Pawlak.

Słowa wicepremiera entuzjastycznie przyjmowali przedsiębiorcy zebrani na sali. Domagają się oni od rządu jak najszybszego wprowadzenia rozwiązań prawnych, które dadzą im odpowiednie narzędzia do skutecznego prowadzenia sporów z bankami.

[srodtytul]Nie chcą rozmawiać? [/srodtytul]

Wszyscy uczestnicy debaty, zarówno przedstawiciele banków, jak i przedsiębiorstw, zgodzili się, że najlepszym rozwiązaniem problemu są negocjacje. Okazuje się jednak, że w praktyce bywa z nimi różnie. – Najczęściej negocjacje wyglądają w ten sposób, że bank proponuje udzielenie kredytu na pokrycie strat opcyjnych. Kredyt ten jest jednak o kilka punktów procentowych wyżej oprocentowany niż zobowiązania, jakie firma ma obecnie wobec banku – twierdzi Adam Ambrozik, ekspert Konfederacji Pracodawców Polskich.

Właściciele firmy LEAN, eksportującej wyroby metalowe twierdzą np., że Bank Handlowy w ogóle nie chciał usiąść z nimi do stołu negocjacyjnego w sprawie zobowiązań opcyjnych firmy. Spółka stara się o to od października, ale na razie bez efektu. Bank odmówił też rozstrzygnięcia sporu przed sądem polubownym przy KNF. Zdaniem przedstawicieli spółki transakcja została zawarta w sposób nieprawidłowy. Przedsiębiorcy żalą się również, że banki nie chcą im udostępniać nagrań z treścią transakcji zawieranych telefonicznie.

– Tego typu przypadki mogą być poddane specjalnej inspekcji, w tej chwili prowadzimy już kilkanaście podobnych spraw. Sprawdzamy, czy skargi są uzasadnione – mówi Stanisław Kluza. Przedstawiciele przedsiębiorców podkreślają, że zaoferowane firmom instrumenty były zupełnie niedostosowane do ich potrzeb. — Przedsiębiorcy chcieli się zabezpieczyć, ale okazało się, że podana im kamizelka ratunkowa w postaci opcji jest wypchana ołowiem — twierdzi Adam Ambrozik z KPP. Problem wynika w części z tego, że w Polsce nie została wdrożona dyrektywa MIFID, która chroni klientów w relacjach z instytucjami finansowymi.

- Dlaczego banki zastosował procedury, które są zabronione w innych krajach europejskich? — pytał w trakcie debaty Zbigniew Przybysz ze Stowarzyszenia na rzecz Obrony Polskich Przedsiębiorstw.

Krzysztof Pietraszkiewicz odrzuca taką argumentację i twierdzi, że w większości przypadków banki stosowały procedury zgodne z dyrektywą MIFID, mimo iż formalnie ona nie obowiązuje. — Proszę, by pan nie kreował rzeczywistości — odpowiedział szef ZBP. – Na to są dokumenty — dodał.

Przewodniczący nadzoru finansowego ostrzega, że jeśli banki łamały procedury poniosą surowe konsekwencje. Sankcje w przypadku udowodnienia nieprawidłowości przy zawieraniu przez banki umów opcyjnych z firmami mogą być bardzo dotkliwe. Członkowie zarządów takich instytucji mogą mieć w przyszłości problem z uzyskaniem zgody KNF na pełnienie takich funkcji.

Przedsiębiorcy twierdzą, że tego typu przypadki nie są wyjątkiem. — Przyszedł do mnie doradca bankowy i powiedział wprost: państwo prowadzicie firmę nieprofesjonalnie, bo nie macie zabezpieczonej działalności opcjami walutowymi — mówi jeden z poszkodowanych eksporterów. Dodaje, że bank ostrzegał, że w tej sytuacji rozważane jest wypowiedzenie umowy kredytu.

[srodtytul]Sąd ostateczny [/srodtytul]

Przedstawiciele biznesu podkreślają, że nie chcą unieważniania umów opcyjnych, ale interwencja władz jest ich zdaniem konieczna. - Przyszło mi zderzyć się z sytuacją traumatyczną, która wymaga nadzwyczajnych działań — mówi przedstawicielka firmy, z którą bank nie chciał renegocjować umowy. — Bez ustawy, która by zmusiła banki do negocjacji, nic się nie poprawi — uważają przedstawiciele przedsiębiorców, którzy ponieśli straty na opcjach.

Jednak część firm celowo nie decyduje się na ugodę z bankiem, ponieważ uważają, że wina w całości leży po stronie instytucji finansowych. - Jeśli któryś przedsiębiorca jest przekonany, że zostało złamane prawo powinien iść do sądu — radzi Stanisław Kluza, szef nadzoru bankowego. Takie rozwiązanie zdecydowanie krytykuje przedstawiciel banków. — Nie sztuka stanąć przed sądem. Sztuką jest rozwiązanie problemu w taki sposób, aby firma mogła istnieć i miała zapewnione finansowanie – twierdzi Krzysztof Pietraszkiewicz z ZBP. Natomiast zdaniem przedsiębiorców niewiele firm stać na długotrwały spór sądowy z bankiem. — Postępowanie sądowe trwa średnio trzy lata. Czy to jest rozwiązanie dla małych przedsiębiorców, którzy już dziś mają problemy z płynnością? — pyta Adam Ambrozik.

[srodtytul]Poręczenia BGK [/srodtytul]

– Ja namawiam do rozmów, ale jeśli klient, czekając na jakieś ustawowe rozwiązanie, odmawia negocjacji, to bank musi podjąć czynności, które wynikają z przepisów prawa – tłumaczy Krzysztof Pietraszkiewicz. Dodaje, że w niektórych przypadkach problem polega na tym, że są przedsiębiorstwa, które były zaangażowane w instrumenty pochodne w kilku bankach równocześnie, a przystępując do negocjacji z bankiem zataiły tę informację.

Firmy uważają, że przeszkodą w rozwiązywaniu sporów jest bankowy tytuł egzekucyjny, który stawia bank w uprzywilejowanej sytuacji. Nie zgadza się z tym argumentem Krzysztof Pietraszkiewicz: – Jeśli odstąpimy od BTE, to w całym obrocie gospodarczym będzie musiał być stosowany system aktu notarialnego przy każdej umowie, co zwiększa koszty prowadzenia działalności gospodarczej – tłumaczy prezes Związku Banków Polskich. Dodaje, że ochroną dla klienta jest tzw. postępowanie przeciwegzekucyjne.