W tym roku egzamin zawodowy dla adwokatów i radców prawnych wyznaczono w dniach od 20 do 23 marca. Podobnie jak w poprzednich latach, tak i teraz, wspólnie z Wydawnictwem CH Beck pomagamy kandydatom do zawodu przygotować się do tego zadania. Dziś dalszy ciąg powtórki z prawa cywilnego. Publikujemy kazus z prawidłową odpowiedzią i projekt wyroku sądu apelacyjnego w tej konkretnej sprawie.
Powód NEXT Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Krakowie wniósł o zasądzenie od pozwanego Tadeusza Bednarka 77 672,56 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od wniesienia pozwu oraz kosztów procesu. Roszczenie powód wywodził z weksla własnego wystawionego przez pozwanego, wypełnionego przez powoda jako nabywcę wierzytelności wekslowej na mocy umowy przelewu.
Pozwany początkowo nie kwestionował samej zasadności dochodzonego zobowiązania, a jedynie jego wysokość. Następnie jednak podniósł zarzut przedawnienia roszczenia, wnosząc o oddalenie powództwa w całości. W piśmie procesowym z 27 lipca 2016 r. powód określił sposób, w jaki została wyliczona suma zobowiązania wekslowego, dochodzonego w tej sprawie, a nadto wskazał sposób rozliczenia dokonanej przez pozwanego wpłaty 1,5 tys. zł, która miała miejsce już po dniu cesji wierzytelności.
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z 17 listopada 2016 r. oddalił powództwo. Ustalił, że 13 kwietnia 2011 r. pozwany zawarł z BANK TRF Spółką Akcyjną z siedzibą w Warszawie umowę kredytu gotówkowego na kwotę 60 tys. zł, zabezpieczoną wekslem własnym in blanco, podpisanym przez pozwanego. Wobec zaprzestania wywiązywania się przez pozwanego z warunków spłaty poszczególnych rat kredytu, pismem z 11 października 2012 r. Bank wypowiedział umowę kredytu ze skutkiem na 15 listopada 2012 r. (30 dni od otrzymania wypowiedzenia). Powyższa czynność banku spowodowała wymagalność całej pozostałej do zapłaty kwoty kredytu, tj. 53 340,50 zł kapitału głównego plus odsetki i odsetki za nieterminową spłatę.
Bank 4 marca 2013 r. wystawił bankowy tytuł egzekucyjny Nr 22222/2013, któremu Sąd Rejonowy w Bydgoszczy postanowieniem z 23 kwietnia 2013 r. wydanym w sprawie I Co 835/13 nadał klauzulę wykonalności. Wnioskiem z 20 czerwca 2013 r. Bank wszczął wobec pozwanego egzekucję przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy prowadzoną pod sygn. KM 422/13. Następnie na mocy umowy sprzedaży wierzytelności z 4 lipca 2014 r. powód nabył od Banku tzw. Portfel Wierzytelności.
Sąd I instancji wskazał przy tym, że z dokumentów przedłożonych przez powoda nie wynika, aby przedmiotem tej umowy była także wierzytelność przysługująca Bankowi wobec pozwanego, z uwagi na brak wykazu wierzytelności będących przedmiotem sprzedaży. Pismem z 4 sierpnia 2014 r. Bank wniósł o umorzenie wszczętej przeciwko pozwanemu egzekucji, powołując się na zbycie wierzytelności na podstawie umowy sprzedaży wierzytelności.
Wobec wniosku wierzyciela, postanowieniem z 7 sierpnia 2014 r. komornik umorzył egzekucję na podstawie art. 825 pkt 1 kodeksu postępowania cywilnego. Następnie na mocy umowy przelewu wierzytelności wekslowej z 18 grudnia 2014 r. powód nabył od BANK TRF Spółka Akcyjna z siedzibą w Warszawie wierzytelność wobec powoda wynikającą z podpisanego przez pozwanego weksla in blanco i deklaracji wekslowej. Następnie powód wypełnił weksel na kwotę dochodzoną pozwem i pismem z 27 października 2015 r. wezwał pozwanego do jego wykupu. Wezwanie w tej sprawie zostało doręczone pozwanemu 4 listopada 2015 r.
W ocenie Sądu Okręgowego zarzut przedawnienia dochodzonego roszczenia okazał się zasadny. Sąd wskazał, że zgodnie z art. 117 § 1 i 2 kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przed upływem terminu jest nieważne. Następnie, zgodnie z art. 118 k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi 10 lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. W świetle art. 120 § 1 zd. 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Sąd I instancji wskazał, że weksel, na podstawie którego dochodzone było roszczenie, jedynie zabezpieczał wierzytelność cywilną, wynikającą z zaciągniętego kredytu bankowego, pozwanemu więc służą przeciwko roszczeniu wekslowemu wszystkie zarzuty, jakie przysługują mu przeciwko roszczeniu cywilnemu.
Termin przedawnienia roszczenia wobec pozwanego z umowy kredytu wynosi trzy lata, bo zarówno Bank, jak i powód prowadzą działalność gospodarczą. Nadanie klauzuli wykonalności na bankowy tytuł egzekucyjny na rzecz Banku i prowadzenie przez niego na tej podstawie egzekucji komorniczej nie powoduje przerwy biegu przedawnienia dla nabywcy wierzytelności niebędącego bankiem (uchwała Sądu Najwyższego z 29 czerwca 2016 r., III CZP 29/16). Niezależnie od tego sąd I instancji podniósł, że Bank złożył wniosek o umorzenie egzekucji, co w świetle orzecznictwa niweczy skutki przerwania biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 123 k.c.
Trzy dostępy do treści rp.pl w ramach jednej prenumeraty
W tym stanie rzeczy w ocenie sądu I instancji roszczenie dochodzone pozwem uległo przedawnieniu 15 listopada 2015 r., tj. z upływem trzech lat od wymagalności całej kwoty niespłaconego kredytu. Pozew zaś został nadany w polskiej placówce operatora pocztowego dopiero 29 lutego 2016 r.
Proszę ocenić prawidłowość rozstrzygnięcia sądu I instancji.
Apelację od tego orzeczenia wniósł pełnomocnik powoda, zaskarżając je w całości, zarzucając mu:
– błąd w ustaleniach faktycznych, który miał wpływ na treść wyroku polegający na przyjęciu, że weksel został wypełniony po upływie przedawnienia roszczenia z umowy kredytu;
– naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 118 i art. 117 § 2 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie w sytuacji, gdy nie doszło do przedawnienia roszczenia strony powodowej, a także art. 70 Prawa wekslowego przez jego niezastosowanie i uznanie, że doszło do przedawnienia dochodzonego roszczenia, formułowanego na podstawie weksla własnego wystawionego przez pozwanego.
W oparciu o te zarzuty pełnomocnik powoda wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu.
Zadanie:
Proszę ocenić zarzuty apelacji.
Odpowiedź
Apelacja powoda jest uzasadniona. BdTXT - W - 8.15 J: Podstawą roszczenia powoda w tej sprawie był weksel własny wystawiony przez pozwanego, który powód nabył na mocy umowy przelewu wierzytelności wekslowej jako weksel in blanco i uzupełnił, wzywając pozwanego do wykupu tego weksla pismem z 27 października 2015 r. Wezwanie zostało doręczone pozwanemu 4 listopada 2015 r.
Powołanie się przez powoda w pozwie, obok wierzytelności wekslowej, na fakty i dowody usprawiedliwiające roszczenie cywilnoprawne z umowy kredytu nie prowadzi do zastąpienia sporu dotyczącego stosunku wekslowego, sporem ze stosunku cywilnoprawnego podlegającym rozpoznaniu na gruncie prawa cywilnego. Powoduje zaś, że w razie wadliwości weksla można oprzeć rozstrzygnięcie o drugą wskazaną przez powoda podstawę faktyczną – przepisy prawa cywilnego.
Zgodnie z orzecznictwem, przedawnienie roszczenia wekslowego i ze stosunku podstawowego biegną niezależnie od siebie, przy czym podstawę oceny przesłanek przedawnienia drugiego z nich stanowią przepisy Kodeksu cywilnego, a pierwszego Kodeksu cywilnego zmodyfikowane przez Prawo wekslowe, które wprowadza odmienne reguły dotyczące długości i początku biegu terminu przedawnienia oraz dopuszczalnych zarzutów dłużnika wekslowego. Wskazana przez wierzyciela podstawa faktyczna i prawna dochodzonego roszczenia przesądza, które przepisy mają zastosowanie, a w tej sprawie nie może być sporu, że powód zgłosił w pozwie żądanie oparte na zobowiązaniu wekslowym.
Zagadnienie skutków uzupełnienia weksla in blanco wręczonego celem zabezpieczenia roszczenia, dokonanego przed lub po upływie terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego było przedmiotem licznych wypowiedzi doktryny i judykatury (wyroki Sądu Najwyższego: z 24 listopada 2005 r., IV CSK 236/05; z 3 listopada 2010 r., V CSK 142/10; z 15 lutego 2006 r., IV CSK 15/05; z 14 lutego 2008 r., II CSK 522/07, z 11 sierpnia 2010 r., I CSK 616/09; z 1 grudnia 2010 r., I CSK 181/10; z 4 października 2012 r., I CSK 90/12 czy z 13 grudnia 2012 r., IV CSK 199/12).
Zdaniem Sądu Najwyższego kwestia przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego w odniesieniu do weksli in blanco łączona jest z upoważnieniem do wypełnienia weksla. Dominuje stanowisko, że treścią tego upoważnienia objęte jest jedynie uzupełnienie weksla przed upływem terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu. Wypełnienie weksla po upływie tego terminu jest wypełnieniem niezgodnym z deklaracją wekslową i wystawca weksla może podnieść taki zarzut w ramach zarzutów przewidzianych w art. 10 Prawa wekslowego, wskazując, że z tego względu jego zobowiązanie nie powstało.
Utrwalony jest też pogląd, że przedawnienie praw z weksla in blanco nie rozpoczyna biegu do czasu jego wypełnienia i dla odpowiedzialności wekslowej wystawcy weksla niezupełnego, wobec remitenta decydujące jest jego wypełnienie przed upływem terminu przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, a nie przed wniesieniem pozwu. W razie oparcia powództwa na zobowiązaniu wekslowym data wniesienia pozwu dla tej kwestii pozostaje bez znaczenia, ponieważ stosunek podstawowy nie jest podstawą roszczenia. Data ta jest istotna wyłącznie przy ocenie przesłanek określonych w art. 70 zdanie 1 w zw. z art. 103 Prawa wekslowego. Roszczenie wekslowe przeciwko wystawcy weksla in blanco przedawnia się bowiem z upływem trzech lat od płatności weksla uzupełnionego zgodnie z upoważnieniem do jego wypełnienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2015 r., IV CSK 131/15).
W rozpoznawanej sprawie roszczenie ze stosunku podstawowego (umowy kredytu) stało się wymagalne 15 listopada 2012 r. Bezsprzecznie powód uzupełnił weksel przed 27 października 2015 r., a zatem przed dniem wezwania pozwanego do jego wykupienia. Tym samym weksel ten został uzupełniony przed dniem przedawnienia roszczenia ze stosunku podstawowego, tj. przed 15 listopada 2015 r.
Ponieważ dzień płatności weksla został w nim oznaczony na 6 listopada 2015 r., przedawnienie roszczenia wekslowego nastąpiłoby dopiero 6 listopada 2018 r., czyli z upływem trzech lat od daty płatności weksla. Stanowisko sądu okręgowego co do przedawnienia dochodzonego roszczenia jest zatem nietrafne.
W rozpoznawanej sprawie nie zachodzi konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, mimo że formalnie rzecz biorąc sąd I instancji, oddalając powództwo na skutek błędnego uznania roszczenia za przedawnione, nie rozpoznał istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.).
Z treści art. 386 § 4 k.p.c. należy wyprowadzić wniosek, że wydanie przez sąd odwoławczy orzeczenia uchylającego zaskarżony wyrok i przekazującego sprawę do ponownego rozpoznania jest jednym z możliwych rozstrzygnięć sądu odwoławczego, gdy zachodzą okoliczności przewidziane w tym przepisie. Dopuścić należy bowiem możliwość wydania przez sąd odwoławczy także orzeczenia reformatoryjnego (art. 386 § 1 k.p.c.).
W rozpoznawanej sprawie powód dochodził wierzytelności wekslowej, której skuteczność nabycia w drodze przelewu od poprzedniego remitenta nie była przez pozwanego kwestionowana. Pozwany nie kwestionował też, co do zasady, istnienia swojego zobowiązania ze stosunku podstawowego, zgłaszał jedynie wątpliwości co do wysokości sumy wekslowej. W piśmie procesowym z 27 lipca 2016 r. powód określił sposób, w jaki została wyliczona suma zobowiązania wekslowego, dochodzonego w tej sprawie, a nadto wskazał sposób rozliczenia dokonanej przez pozwanego wpłaty 1500 zł, która miała miejsce już po dniu cesji wierzytelności. Pozwany nie podjął jednak żadnej inicjatywy dowodowej w celu wykazania, że weksel w tym zakresie uzupełniono niezgodnie z zawartym porozumieniem (deklaracją wekslową), a inaczej mówiąc, iż jego zadłużenie wobec powoda jest niższe od kwoty ostatecznie dochodzonej. W konkluzji trzeba więc stwierdzić, że wysokość zasądzonej kwoty znajduje oparcie w treści łączącego strony stosunku prawnego, co uzasadnia stanowisko o prawidłowości wypełnienia weksla w tym zakresie, a tym samym powództwo jest uzasadnione – w świetle art. 9 i 10 Prawa wekslowego.
W tym stanie rzeczy istnieją podstawy do uwzględniania wniosku skarżącego o wydanie orzeczenia co do istoty sprawy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.
O kosztach procesu obu instancji należy orzec zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, wyrażoną w art. 98 k.p.c. Srodtytul: ...potem orzeczenie
Projekt wyroku sądu apelacyjnego:
I ACa 53/17
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 września 2017 r.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku, I Wydział Cywilny
w składzie:
Przewodniczący: Sędzia Anna Kowalska (sprawozdawca), Sędziowie: Marcel Biliński, Aleksandra Nosek
po rozpoznaniu 6 września 2017 r. w Gdańsku na rozprawie sprawy z powództwa NEXT Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Krakowie przeciwko Tadeuszowi Bednarkowi o zapłatę na skutek apelacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z 17 listopada 2016 r., I C 456/16:
I. Zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od pozwanego Tadeusza Bednarka na rzecz powoda NEXT Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Krakowie kwotę 77 672,56 zł (siedemdziesiąt siedem tysięcy sześćset siedemdziesiąt dwa złote pięćdziesiąt sześć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 29 lutego 2016 r. do zapłaty oraz kwotę 11 084 zł (jedenaście tysięcy osiemdziesiąt cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu.
II. Zasądza od pozwanego Tadeusza Bednarka na rzecz powoda NEXT Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Krakowie kwotę 7484 zł tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.
