Egzamin adwokacki i radcowski: kazusy z pisania apelacji

Od 11 do 13 marca odbędzie się tegoroczny egzamin zawodowy dla adwokatów i radców prawnych. Pierwszy dzień to sprawdzian z prawa karnego. Publikujemy dziś kolejne trzy kazusy, które, mamy nadzieję, pomogą się przygotować do zaliczenia. Rok temu trzeba było opracować akt oskarżenia albo apelację. Jeśli zdający uznał, że nie ma podstaw do ich wniesienia, mógł sporządzić opinię prawną.

Rzucił butelką w samochód

1 Stan faktyczny: wyrokiem z 10 września 2012 r. SR w Poznaniu uznał Piotra G. za winnego tego, że 1 czerwca 2012 r. w Poznaniu przy ul. Głogowskiej 11 rzucił butelką od wina w pojazd Seat Cordoba, czym doprowadził do uszkodzenia o łącznej wartości 310,28 zł, tj. przestępstwa z art. 288 § 1 kodeksu karnego Za czyn ten sąd wymierzył mu karę pięciu miesięcy pozbawienia wolności w zawieszeniu na dwa lata i na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł obowiązek naprawienia szkody – zapłata na rzecz pokrzywdzonego 310,28 zł. Oskarżony nie kwestionuje, iż rzucił butelką, ale wskazuje, że został sprowokowany. Pokrzywdzony w obelżywych słowach obrażał go oraz jego dziewczynę. Oskarżony przeprosił pokrzywdzonego i wyraził skruchę.

Zadanie

Będąc obrońcą Piotra G., przygotuj apelację, ograniczając się do wskazania zakresu zaskarżenia wyroku, zarzutu bądź zarzutów oraz wniosku apelacji, mając na względzie, iż w mowie końcowej obrońca podniósł, że zachowanie oskarżonego winno być zakwalifikowane jako przypadek mniejszej wagi.

Odpowiedź

Działając w imieniu oskarżonego Piotra G. na podstawie pełnomocnictwa znajdującego się w aktach sprawy na podstawie art. 425 § 1, 2 i 3 k.p.k. oraz art. 444 k.p.k. zaskarżam na korzyść oskarżonego wyrok Sądu Rejonowego z 10 września 2012 r. z sygnaturą III KK 1107/12 otrzymany przez obrońcę oskarżonego wraz z uzasadnieniem 1 października 2012 r. co do kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu.

SR na podstawie art. 427 § 1 i 2 oraz art. 438 pkt 3 k.p.k. zarzucam błąd w ustaleniach faktycznych polegający na braku przyjęcia, że uszkodzenie zderzaka samochodu marki Seat Cordoba stanowiło przypadek mniejszej wagi w rozumieniu art. 288 § 2 k.k., podczas gdy występujące w sprawie okoliczności przedmiotowo-podmiotowe, w tym przede wszystkim wartość uszkodzonego mienia, a także wyzywające zachowanie pokrzywdzonego, przeprosiny i wyrażona przez oskarżonego skrucha wskazywały, iż jego czyn należało zakwalifikować jako przypadek mniejszej wagi.

W oparciu o powyższy zarzut na zasadzie art. 427 § 1 oraz art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wnoszę o zmianę wyroku poprzez zmianę kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu na art. 288 § 2 k.k. i warunkowe umorzenie postępowania wobec oskarżonego.

Wyjaśnienie

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż niedopuszczalne byłoby zarzucenie SR niezastosowania przepisu stanowiącego materialnoprawną podstawę przypadku mniejszej wagi przestępstwa uszkodzenia rzeczy. O uznaniu konkretnego czynu zabronionego za wypadek mniejszej wagi decyduje ocena jego społecznej szkodliwości jako zmniejszonej do stopnia uzasadniającego wymierzenie kary według przestępstwa typu podstawowego. Określenie stopnia społecznej szkodliwości czynu należy do sfery ustaleń faktycznych. Drogą prowadzącą do ustaleń w tym zakresie jest rozważenie przez organ procesowy wszystkich okoliczności istotnych z punktu widzenia znamion strony przedmiotowej i podmiotowej czynu zabronionego i nadanie im właściwego znaczenia w celu uściślenia ich wpływu na stopień społecznej szkodliwości. W ten tylko sposób sąd oznaczy prawidłowo wagę czynu zabronionego wyrażającą się stopniem społecznej szkodliwości, co umożliwi mu rozstrzygnięcie, czy jest to wypadek mniejszej wagi, jeśli ta postać typu przestępstwa jest przewidziana w ustawie.

Podsumowując – jeżeli więc kwestionujemy błędne przyjęcie przez sąd, że oskarżony swoim zachowaniem wyczerpał dyspozycję art. 288 § 1 k.k. – uważamy bowiem, że oskarżony wprawdzie dokonał zniszczenia cudzej rzeczy, ale stoimy na stanowisku, że z uwagi na okoliczności przedmiotowo-podmiotowe, w tym przykładowo wartość zniszczonej rzeczy,  naprawienie wyrządzonej szkody, skruchę oskarżonego, przyznanie się oskarżonego do winy, czyn należało zakwalifikować z art. 288 § 2 k.k. jako wypadek mniejszej wagi – to nie stawiamy zarzutu obrazy prawa materialnego, lecz zarzut błędu w ustaleniach faktycznych.

Co istotne, ze względu na nieprawidłowe ustalenia faktyczne, które kwestionujemy, nie jest możliwe stawianie jednocześnie zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych i naruszenia prawa materialnego. Drugi zarzut możemy postawić wyłącznie, gdy zgadzamy się z ustaleniami faktycznymi poczynionymi przez sąd.

We wskazanym przypadku zakres zaskarżenia wyroku winien odnosić się wyłącznie do kwalifikacji prawnej przypisanego oskarżonemu czynu. Obrońca nie kwestionuje bowiem winy oskarżonego, wskazuje jedynie, że jego zachowanie winno być zakwalifikowane z innego przepisu materialnego prawa karnego. Stąd zakres zaskarżenia nie obejmuje całości wyroku. W przypadku objęcia zakresem zaskarżenia wyłącznie kwalifikacji prawnej czynu nie ma potrzeby obejmowania nim także wymierzonej kary i środka karnego, skoro sąd na podstawie nowej kwalifikacji prawnej czynu zobligowany będzie do nowego wymiaru kary i środków karnych. Nie może być jednak uznane za błędne skierowanie apelacji przeciwko całości wyroku. W takim przypadku kwestionujemy także winę oskarżonego, co nie jest działaniem na niekorzyść oskarżonego i w związku z tym nie powinno być poczytane jako błąd.

Sformułowanie wniosku jest odzwierciedleniem prawidłowo wskazanego zakresu zaskarżenia, tj. kwalifikacji prawnej czynu. Czyn winien być zakwalifikowany z innego przepisu, a na podstawie tegoż winna zostać wymierzona oskarżonemu kara lub też postępowanie warunkowo umorzone. Warto zwrócić uwagę, iż zmiana kwalifikacji prawnej czynu na korzyść oskarżonego pozwoli, oczywiście przy spełnieniu pozostałych przesłanek określonych w art. 66 § 1 k.k., na warunkowe umorzenie postępowania, bo przestępstwo w przypadku mniejszej wagi nie jest zagrożone karą przekraczającą trzy lata pozbawienia wolności, w przeciwieństwie do typu podstawowego.

Więzienie za rozbój

2 Stan faktyczny: oskarżony Adam K. został skazany z art. 280 § 1 k.k. na dwa lata i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Oskarżony nie przyznał się do przypisanego mu czynu i wyjaśnił, iż jego zamiarem było wyegzekwowanie 50 zł od Mariana Z. (pokrzywdzonego z zarzutu) wygranych przez Adama K. w zawodach „na rękę". Obrońca w głosach stron wnosił o przyjęcie, że zachowanie oskarżonego mieściło się w ramach art. 191 § 2 k.k., bo oskarżony, używając przemocy, w swym subiektywnym przekonaniu był przeświadczony, że należy mu się od Mariana Z. przedmiotowa kwota. Wygrał ją bowiem na skutek zakładu, którego warunki zaakceptowały obie strony, i nie kwestionował ich świadek. Sąd I instancji w uzasadnieniu wyroku skazującego przyjął jednak, iż przemoc, której użył oskarżony, nie miała nic wspólnego z wyegzekwowaniem należnej mu wygranej, bo to był tylko „zakład honorowy", niekorzystający z ochrony cywilnej, a więc nie jest świadczeniem należnym i wymagalnym, o którym mowa w art. 191 § 2 k.k.

Zadanie

Czy obrońca oskarżonego ma podstawę do zaskarżenia wyroku, a jeśli tak, to jakie zarzuty powinien postawić i jak zredagować wniosek końcowy?

Odpowiedź

Obrońca powinien zaskarżyć wyrok w całości na korzyść oskarżonego i na podstawie art. 427 § 1 i 2 i art. 438 pkt 1 k.p.k. postawić zarzut obrazy prawa materialnego, tj. art. 280 § 1 k.k., poprzez jego błędną wykładnię polegającą na uznaniu, że wierzytelność, o której mowa w art. 191 § 2 k.k., musi spełniać warunki należności i wymagalności przepisów prawa cywilnego, a sprawca musi mieć świadomość jej wymagalności, podczas gdy tego rodzaju kryteria nie wynikają z treści przedmiotowego przepisu, oraz błędne zastosowanie, gdy oskarżony nie działał w celu przywłaszczenia 50 zł.

W realiach faktycznych i prawnych opisanych w przedmiotowym kazusie obrońca oskarżonego może zamiast zarzutu obrazy art. 280 § 1 k.k. postawić zarzut obrazy art. 191 § 2 k.k. polegający na jego niezastosowaniu i dokonaniu błędnej wykładni przepisu poprzez uznanie, że wierzytelność, o której mowa w art. 191 § 2 k.k., musi spełniać warunki należności i wymagalności w rozumieniu przepisów prawa cywilnego, a sprawca musi mieć świadomość jej wymagalności, podczas gdy ten przepis tego rodzaju kryteriów i wymogów nie zawiera.

We wniosku końcowym obrońca powinien wnosić o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zmianę kwalifikacji prawnej i uznanie, że zachowanie oskarżonego wyczerpało dyspozycję określoną w art. 191 § 2 k.k., oraz o złagodzenie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności.

Kiedy sąd umarza

3 Stan faktyczny: Janina S. złożyła w prokuraturze zawiadomienie o popełnieniu wobec niej przestępstw z art. 216 i 217 k.k., oskarżając Karola i Karolinę T. Prokuratura umorzyła w sprawie 2 Ds. 4940/09/04 dochodzenie o te czyny, wobec stwierdzenia braku danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie ich popełnienia. Zarówno Karolowi, jak i Karolinie T. w tej sprawie nie przedstawiono zarzutów, nie przesłuchano ich również w charakterze podejrzanych. Wobec umorzenia dochodzenia Janina S. wniosła do SR prywatny akt oskarżenia. Sąd na posiedzeniu na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umorzył postępowanie karne przeciwko Karolowi i Karolinie T.