Wybrane orzecznictwo:
1. Termin przewidywany w art. 101 § 2 k.k. jest liczony od momentu dowiedzenia się przez pokrzywdzonego o osobie sprawcy (postanowienie Sądu Najwyższego z 4 marca 2010 r., sygn. II KK 233/09).
2. W razie ustalenia dopiero na rozprawie, że czyn ścigany przez prokuratora jako przestępstwo publicznoskargowe zawiera jedynie znamiona przestępstwa ściganego skargą prywatną, prokurator może objąć ściganie takiego czynu jedynie przez stosowne działanie, wyrażające w dowolnej formie, ale w sposób niebudzący wątpliwości, jego wolę co do takiego ścigania, a więc przez odpowiednie oświadczenie do protokołu rozprawy. Gdyby nie doszło w sprawie do uprzedzenia, o jakim mowa w art. 399 § 1 k.p.k., także np. przez wniesienie apelacji od wydanego wyroku – powstrzymanie się od takiego działania, a więc zaniechanie, nie może być uznane za objęcie ściganiem, tym samym oznacza, że sąd orzekał przy braku skargi uprawnionego oskarżyciela (wyrok SN z 23 kwietnia 2008 r., sygn. V KK 5/08, OSNIK 2008, nr 8, poz. 64)
Pomocne wyroki
Jeżeli tym samym czynem naruszono lub zagrożono dobro prawne więcej niż jednej osoby, to każda z nich ma prawo wystąpienia z oskarżeniem prywatnym, gdyż każda osoba czująca się pokrzywdzona zniesławiającymi wypowiedziami pod swoim adresem ma prawo wystąpić z aktem oskarżenia w postępowaniu prywatnoskargowym (postanowienie SN z 2 sierpnia 2002 r., sygn. IV KKN 566/98).
Zasada jedności czynu wyłącza proceduralną możliwość jednoczesnego toku kilku postępowań o ten sam czyn, jak i ponowne osądzenie tego samego czynu również w trybie prywatnoskargowym. Jeżeli jedną wypowiedzią sprawcy dwie lub więcej osób zostało zniesławionych (znieważonych), a konstrukcja tego zniesławienia jest niepodzielna, to osądzenie czynu na skutek skargi jednego z pokrzywdzonych zamyka proces dla innych (art. 17 § 1 pkt 1 k.p.k.), skoro na czas nie przyłączyli się do oskarżenia (wyrok Sądu Okręgowego z 8 maja 2008 r., sygn. II Ka 157/08).
Podstawą roszczenia jest art. 62 k.p.k., zgodnie z którym pokrzywdzony może do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wytoczyć przeciw oskarżonemu powództwo cywilne w celu dochodzenia w postępowaniu karnym roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa. Przepisy k.p.k. określają warunki dopuszczalności powództwa adhezyjnego w procesie karnym (art. 62 i 65 k.p.k.), katalog podmiotów uprawnionych do jego wytoczenia (art. 62–64 k.p.k.), przyjęcie oraz odmowę przyjęcia powództwa (art. 65 i 67 k.p.k.), pozycję procesową powoda cywilnego (art. 66 k.p.k.), a także wiele kwestii szczegółowych związanych z dochodzeniem roszczeń cywilnych w procesie karnym. Pozostałe zagadnienia dotyczące tej kwestii uregulowane zostały w przepisach o wyrokowaniu (art. 415 k.p.k.), o postępowaniu nakazowym (art. 503 i 506 § 4 k.p.k.) oraz o kosztach procesu (art. 642–645 k.p.k.). Przepisów o powództwie cywilnym nie stosuje się w postępowaniu o wykroczenia, w którym instytucja ta nie jest znana, ani w postępowaniu w sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe, w którym zgodnie z art. 113 § 2 k.k.s. wyłączone jest stosowanie przepisów o pokrzywdzonym.
Orzeczenia przy powództwie
1. Powództwo adhezyjne w procesie karnym jest związane (połączone) z postępowaniem karnym poprzez fakt, że dotyczy ono roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z popełnienia przestępstwa (art. 62 k.p.k.). Zatem właściwy do jego rozpoznania jest ten sąd, który jest właściwy do rozpoznania zasadniczego przedmiotu postępowania karnego, tj. kwestii odpowiedzialności karnej osoby oskarżonej przez oskarżyciela o zarzucony jej czyn, opisany i zakwalifikowany w akcie oskarżenia jako przestępstwo (wyrok Sądu Najwyższego z 12 czerwca 2007 r., sygn. IV KK 38/07).
2. Zamieszczenie w zawiadomieniu o popełnieniu przestępstwa wzmianki o odszkodowaniu nie jest równoznaczne ze zgłoszeniem powództwa cywilnego w rozumieniu art. 62 k.p.k., dlatego powoduje konieczność pouczenia o potrzebie wytoczenia powództwa. W braku takiego pouczenia opóźnienie w dochodzeniu roszczenia wywołane błędnym przeświadczeniem o skutecznym zgłoszeniu roszczenia wraz z zawiadomieniem o przestępstwie podlega uwzględnieniu przy ocenie zarzutu przedawnienia w świetle art. 5 k.c. (wyrok SN – Izba Cywilna z 28 stycznia 2009 r., sygn. IV CSK 386/08).
3. Powód cywilny, który w toku rozprawy cofnął pozew, zachowuje prawa strony do czasu uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania w przedmiocie powództwa cywilnego (uchwała SN – Izba Karna z 25 listopada 1999 r., sygn. I KZP 40/99).
4. W przypadku gdy sąd w postępowaniu karnym, rozpatrując apelację albo kasację wniesioną tylko co do rozstrzygnięcia w powództwie cywilnym, dochodzi do wniosku, że w tym zakresie sprawa powinna być rozpoznana ponownie, to zgodnie z unormowaniem art. 16 albo 17 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 70 k.p.k. uchyla wydane w tym postępowaniu wyroki w zaskarżonej części, a więc co do powództwa cywilnego, i przekazuje sprawę do rozpoznania w postępowaniu cywilnym właściwemu rzeczowo i miejscowo sądowi rejonowemu albo okręgowemu (wyrok SN – Izba Karna z 17 października 2001 r., sygn. IV KKN 466/99).
Są różnice
Odmienności postępowania prywatnoskargowego przejawiają się w następujących elementach:
1) złagodzone zasady składania skargi (art. 487–488 k.p.k.);
2) możliwość mediacji i ugody (art. 489 § 2, art. 493, 494 k.p.k.);
3) względnie obowiązkowe posiedzenie pojednawcze (art. 489–492 k.p.k.);
4) uproszczenia w kierowaniu sprawy na rozprawę (art. 495 k.p.k.);
5) dopuszczenie skutecznego odstąpienia od oskarżenia (art. 496 k.p.k.);
6) dopuszczenie oskarżenia wzajemnego;
7) brak postępowania przygotowawczego;
8) ingerencja prokuratora w oskarżenie wzajemne;
9) wyłączenie stosowania art. 335 k.p.k.
W poniedziałek zadanie z prawa gospodarczego – wzory komparycji umów
