- Nasza gmina planuje zmienić uchwałę w sprawie stawki śmieciowej, chodzi o zwiększenie jej o kilka złotych. Chcemy jednak wprowadzić to na sesji rady gminy 12 lipca z zapisem o wejściu w życie w ciągu 14 dni od ogłoszeniu w dzienniku urzędowym ale z mocą od 1 lipca. Czy będzie to prawidłowe rozwiązanie?

Nie.

Aby dokonać oceny merytorycznej podanego zapytania odnieść się należy do stosownych regulacji ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych. Na szczególną uwagę zasługuje art. 4 ust. 1 tej ustawy, gdzie postanowiono, że akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia, chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy. Dalej postanowiono, że w uzasadnionych przypadkach akty normatywne, z zastrzeżeniem ust. 3, mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym.

Czytaj także: Wzór deklaracji śmieciowej - jakie dane musi obejmować

Wreszcie, jak wynika z art. 5 – przepisy art. 4 nie wyłączają możliwości nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy obowiązującej, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie. W orzecznictwie zarówno sądowym, jak i organów nadzorczych (wojewodów, regionalnych izb obrachunkowych) akcentuje się, że obowiązek ustanawiania odpowiedniego vacatio legis oraz związany z nim zakaz działania prawa wstecz (lex retro non agit) wynika z zasad bezpieczeństwa prawnego, pewności obrotu prawnego, poszanowania praw nabytych czy ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa, które wywodzi się z zasady demokratycznego państwa prawnego wyrażonej w art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Warto zauważyć, że propozycja zawiera niejako dwa terminy dotyczące obowiązywania uchwały. Początkowy zapis sugeruje, że uchwała ma wejść zgodnie z przepisami, czyli w ciągu 14 dni od ogłoszeniu w dzienniku, jednak dalej sugeruje moc obowiązującą od 1 lipca, co świadczy o zamiarze nadania wstecznej mocy obowiązującej uchwały. Taki zapis może budzić wątpliwości w kontekście ww. art. 5, który dopuszcza moc wsteczną przepisów, lecz tylko pod pewnymi warunkami. W wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 20 kwietnia 2010 r. (sygn. akt II SA/Ol 169/10) podkreślono zaś – w kontekście wprowadzenie wyższych stawek opłat za usługi w zakresie usuwania odpadów komunalnych – że takie zapisy pogorszyły sytuację kręgu podmiotów, do których była adresowana dotychczasowa uchwała. Dalej zaznaczono, że nie wystąpił więc wyjątek dopuszczający możliwość działania prawa wstecz, zasady bowiem demokratycznego państwa tego nie uzasadniają. Jednocześnie ani w zaskarżonej uchwale, ani w innym dokumencie nie wskazano na żadne przyczyny mające uzasadniać wcześniejsze wejście w życie zaskarżonej uchwały.

Ten kierunek interpretacyjny został podzielony w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 21 maja 2018 r. (sygn. akt I SA/Gl 348/18): „Gmina nie wykazała, że wystąpiły okoliczności szczególne, które wymagały nadania podejmowanej uchwale mocy wstecznej. W szczególności, jak trafnie podniesiono w odpowiedzi na skargę, ani przedłużające się postępowanie przetargowe mające wyłonić przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne od mieszkańców, ani "specyfika" działania systemu zagospodarowania odpadów komunalnych (w tym kwartalny obowiązek wnoszenia opłat), czy też potrzeba przeprowadzenia konsultacji społecznych przed podjęciem uchwały ustalającej nowe stawki za gospodarowanie odpadami komunalnymi, nie uzasadniały retroakcji przyjmowanej przez radę gminy uchwały". Ostatecznie, w tym orzeczeniu sąd uznał, że zasadnie organ nadzoru stwierdził nieważność uchwały w zakresie zapisu wskazującego na wsteczne obowiązywanie uchwały. ?

—Marcin Nagórek, radca prawny

Wniosek

Sugerowane przez gminę zapisy nie mogą zostać wprowadzone z mocą wsteczną od 1 lipca. Podane przesłanki są również niewystarczające, tym bardziej, że w założeniu stawki mają ulec podwyższeniu, co pogorszyłoby sytuacją mieszkańców gminy.

Podstawa prawna: Ustawa z 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 1523)