Zasada wyrażona w art. 3 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (u.k.w.h.) – patrz ramka – wyklucza jakąkolwiek kontrolę w postępowaniu administracyjnym, dotyczącą treści wpisów własności w tychże księgach. Tak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 30 lipca 2019 r., I OSK 1043/16.
Czytaj też:
Mienie ogólnonarodowe
Mimo upływu lat aktualna pozostaje problematyka stosowania przepisów ustawy uwłaszczeniowej (ustawa z 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych, DzU nr 32, poz. 191 ze zm.). Samorządy, powołując się na jej przepisy, domagają się uregulowania statusu prawnego nieruchomości, stanowiących w poprzednim systemie tzw. „mienie ogólnonarodowe", które należało do rad narodowych oraz do terenowych organów administracji rządowej i jednostek im podległych. Decyzje wydawane w takich sprawach mają co prawda charakter deklaratoryjny – stwierdzają, że dane zdarzenie zaszło z mocy prawa. Niemniej jednak współcześnie prowadzone postępowania należą do dość skomplikowanych z uwagi na bałagan panujący w dokumentacji urzędowej, który utrudnia ustalenie do kogo należała dana nieruchomość w momencie wejścia w życie ustawy uwłaszczeniowej.
Ponadto, wątpliwości natury prawnej dostarczył sam ustawodawca. W art. 5 ust. 1 ustawy uwłaszczeniowej wymieniono podmioty, których mienie podlega komunalizacji. Przy czym nie określono tytułów jakimi powinny dysponować takie podmioty do nieruchomości, by te podlegały przejęciu przez gminy. Zrezygnowano z wymieniania konkretnych tytułów prawnych np. własności, użytkowania, najmu lub dzierżawy, lub tytułów faktycznych – władania lub posiadania. Posłużono się pojęciem „należenia mienia" do wskazanego w ustawie podmiotu. W praktyce orzeczniczej przyjęto, że takie pojęcie oznacza sytuacje, w których organ mógł we władczy sposób dysponować danym gruntem.
Zagadnienie prawne dot. sposobu ustalania statusu prawnego nieruchomości będących przedmiotem ustawy uwłaszczeniowej było przedmiotem wyroku NSA z 30 lipca 2019 r., I OSK 1043/16, LEX nr 2712501. Omawiana sprawa dotyczyła jednego z miast, które wystąpiło do wojewody o stwierdzenie nabycia działki znajdującej się na jego terenie. Przedmiotowa działka była własnością Skarbu Państwa i w momencie wejścia w życie ustawy znajdowała się w zarządzie jednego z przedsiębiorstw państwowych. Fakt powierzenia nieruchomości w zarząd przedsiębiorstwu państwowemu wywodzono na podstawie zaświadczenia wydanego przez wydział geodezji i gospodarki gruntami urzędu dzielnicowego miasta w 1986 r.