Allam był pierwszym człowiekiem, który zaczął sprzedawać kebab w Małopolsce, w Krakowie przy ulicy Floriańskiej. Żyje w Krakowie z żoną i ośmiorgiem dzieci. Mówi po polsku, płaci podatki, daje pracę innym. Jego żona jest katoliczką, na święta ubierają choinkę. Mimo to lokal musiał zmieniać już kilka razy, podobnie mieszkanie. Wyzywano jego żonę, w szkole notorycznie obrażane są jego dzieci. Teraz pobito jego pracownika.

– Wszystko się zmieniło po 11 września 2001 roku. Od tamtej pory jesteśmy wszystkiemu winni – Allam opowiada, że za każdym razem, kiedy dochodzi do zamachu we Francji, w Belgii czy Niemczech, klienci do zapłaty za posiłek w lokalu dorzucają gorzkie: „Dlaczego twoi bracia mordują ludzi w Europie?". Widząc jego kolor skóry, przypadkowym przechodniom nagle wydaje się, że mogą zwracać się do niego na „ty" albo bez żadnego wstępu pytać, skąd jest. „Wracaj do siebie" – słyszy często.

Szklanką w skroń

Tamtej nocy nie było go w lokalu. Przy kebabowni Allama, na zapleczu, znajduje się małe pomieszczenie. Jak mówi Ahmed, jeden z pracowników Allama (również Egipcjanin), czasem przychodzą tam osoby, które chcą się napić czy wziąć narkotyki poza czujnym okiem miejskich kamer. Około 4.40 nad ranem Ahmed wraz z innym pracownikiem kebabowni udali się na zaplecze, aby wyprosić stamtąd trzech mężczyzn raczących się alkoholem. Uprzejme prośby, aby opuścili pomieszczenie, nie poskutkowały. Zamiast tego jeden z mężczyzn rzucił w stronę Ahmeda: „Allahu Akbar".

– Dla nas, muzułmanów, to znaczy po prostu Bóg jest wielki, ale w Polsce rozumie się to inaczej – tłumaczył Ahmed. – Tutaj „Allahu Akbar" kojarzy się tylko z atakami terrorystycznymi. Woła się tak za muzułmanami, najczęściej po to, aby ich ośmieszyć – tłumaczy Egipcjanin.

Mężczyzna powtórzył te słowa jeszcze kilka razy. Na pytanie Ahmeda, co to według niego znaczy, mężczyzna poderwał się z miejsca i zaczął przeklinać. Ahmed usłyszał tylko, jak jego współpracownik próbuje uspokoić mężczyznę. Zaraz potem poczuł dotkliwe uderzenie w głowę – mężczyzna uderzył go szklanką. Szkło wbiło się w głowę i szyję, rozcięło lewe ucho i pokiereszowało fragment twarzy.

– Jeśli chce się kogoś tylko lekko, złośliwie obić, uderza się w nogę, czasem w rękę. Ale w tak wrażliwe miejsce uderza tylko ktoś, kto chce zrobić poważną krzywdę – dodaje Ahmed.

Egipcjanin mieszka w Polsce od pięciu lat. Ożenił się z Polką, ma syna. Zna język polski i bez trudu rozpoznaje, kiedy ktoś obraźliwie się do niego zwraca. Opowiada, że już wielokrotnie zaczepiano go lub wyśmiewano na ulicy czy w autobusie. Czasem, gdy Ahmed siada obok kogoś w tramwaju, ta osoba nagle zmienia miejsce, obrzucając go pogardliwym spojrzeniem. Ale uderzono go po raz pierwszy.

– Hej, małpa, chcesz banana? – krzyczano do niego w środkach transportu. Wyzywali go często ludzie młodzi, których rodzice stali nieopodal, ale tylko pobłażliwe machali ręką.

– Nie wiem, jak długo jeszcze będę w stanie to znosić. Może będę musiał zrobić sobie przerwę i wrócić na jakiś czas do Egiptu – Ahmed zasmucony spuszcza głowę. – Tam życie nie jest proste. Panuje dyktatura, są problemy z pracą, ale przynajmniej nikt mnie nie wyzywa. Tutaj jest wolność i demokracja, ale ciągle spotykam się z szykanami.

Wolą stereotypy

Allam, właściciel kebabowni, wydaje się pogodzony z tym, że spotyka się z przejawami rasizmu w Polsce. Jak sam stwierdził, w roku jest 365 dni, a przez około 300 z nich w lokalu zdarzają się jakieś przykre incydenty, nie tylko te na tle rasistowskim. Podczas naszej rozmowy kilka razy powtarza, że jest to dla niego oczywiste, że nie wszyscy mają wobec niego wrogie nastawienie, a przykre zdarzenia, które go spotykają, mają związek z brakiem edukacji lub są powodowane przez osoby, które po prostu szukają zaczepki.

–Starsi jeszcze pamiętają, jak w latach 70. czy 80. wielu Polaków jeździło na Bliski Wschód do pracy – Allam z lat młodości pamięta polskich inżynierów i budowlańców, którzy jeździli na kontrakty do Egiptu, Syrii, Iraku czy Libii. – Pamiętam wielu Polaków, którzy mieszkali i pracowali w Egipcie. Ale młodzi już tego nie wiedzą i nie mają tak wiele kontaktu z obcokrajowcami z Bliskiego Wschodu – tłumaczy. Jednak mało kto ze spotkanych przez niego osób chce się dowiedzieć, jak naprawdę wygląda kultura arabska. Zadowalają ich stereotypy. – Czasem klienci, śmiejąc się pytają, czy mamy kozy, jeździmy na wielbłądach i mieszkamy w namiotach – dodaje Ahmed. – Nie wiedzą, że dla nas zwrot „ty Beduinie" jest obraźliwy.

Allam i jego rodzina niemal co tydzień przekonują się o tym, jak bardzo w naszym systemie edukacji brakuje spotkania z osobami o odmiennym pochodzeniu, rozmów na temat innych kultur i religii. – Szkoła zaczęła się dwa tygodnie temu, a jedna z naszych córek już była wyzywana od czarnych – skarży się Agnieszka, żona Allama. – Ja też często słyszę, jak przechodnie krzyczą za mną „arabowa" albo „arabska dziwka". Ale kiedy moje dziecko wraca ze szkoły z płaczem i pyta mnie: mamo, czemu ja nie mogę być biała, tak jak wszyscy, to już nie wiem, co robić.

Agnieszka wspomina też wycieczkę szkolną, na której jedna z jej córek mocno się opaliła. Złośliwym komentarzom na temat koloru skóry dziewczynki nie było końca. Teraz już nie chce wychodzić na słońce – boi się, że znów usłyszy: „czarna dupa".

Zareagował RPO

Rasizm w Polsce jest jak rdza. Na co dzień wydaje się, że przypadki, które obserwujemy, to sporadyczne incydenty, niegroźne dla całości ubytki, które łatwo można zamalować. Jednak gdy trochę poskrobie się błyszczącą, wierzchnią warstwę pozorów, okazuje się, że pod nią korozja przeżera ważne części całego mechanizmu.

Sprawą Ahmeda z urzędu zajęło się Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich. Jego przedstawiciel spotkał się już z Ahmedem oraz Allamem i jego rodziną. Rzecznik ma monitorować przebieg postępowania i dopilnować, aby przez cały okres trwania procedury śledztwa respektowano prawa pobitego cudzoziemca.

Ahmed lubi odwiedzać jedną z siłowni w centrum miasta. Zapytany o to, dlaczego zaatakowany nie bronił się przed sprawcą pobicia, odpowiada z rozbrajającą szczerością: – Nawet się nie zorientowałem, kiedy ta szklanka wylądowała na mojej głowie. Od razu polało się dużo krwi. – Ahmed pokazuje zdjęcia zakrwawionej głowy i szyi. – Ale byłem instruktorem nurkowania w Hurghadzie, znam się na pierwszej pomocy i wiedziałem, co robić – dodaje.

W czasie, kiedy on i jego współpracownicy dzwonili po policję i próbowali wyjąć odłamki szkła z jego ciała, napastnik i jego towarzysze zdążyli uciec. Nieopatrznie jednak, uciekając, atakujący mężczyzna zgubił swoją książeczkę wojskową. Z informacji podanych przez Ahmeda wynika, że sprawca sam zgłosił się już na policję.

– Nawet jeśliby nie uciekł, nie mógłbym go uderzyć – w głosie Ahmeda pobrzmiewa bezsilność. – Od razu zrobiłby zamieszanie, zleciałyby się media i całą Polskę obeszłaby wiadomość, że Polak został pobity przez Araba. Wtedy nie miałbym już żadnych szans.

– To smutne – kończy naszą rozmowę Allam – ale w takich przypadkach my nie możemy się bronić.

Autorka jest arabistką, reportażystką, twórcą bloga islamistablog.pl. Współpracuje z Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć w Krakowie, które świadczy bezpłatną pomoc prawną cudzoziemcom w Polsce.