– Firmowa kantyna, w której mieliśmy zniżkowe obiady, zamknęła się w połowie marca, w klubie fitness byłem w tym roku tylko kilka razy, a zamiast wyjazdu integracyjnego na Mazury mamy wirtualne rozmowy przy kawie, własnej – wylicza Bartek, analityk IT z Warszawy, który od wybuchu pandemii pracuje z domu.

Zalicza się do 67 proc. pracowników, którzy w ostatnich miesiącach mieli problemy w korzystaniu ze świadczeń pozapłacowych od pracodawcy, co najczęściej było skutkiem restrykcji związanych z pandemią – wynika z raportu firmy Sodexo Benefits & Rewards Services Polska, który „Rzeczpospolita" opisuje jako pierwsza. Raport powstał na podstawie badania przeprowadzonego przez pracownię badawczą PBS, które w połowie roku objęło ponad tysiąc pracowników z firm zatrudniających powyżej 50 osób.

Czytaj także: Koronawirus wygasił fajerwerki benefitów pracowniczych

Wirusowe cięcia

Utrudnione korzystanie z benefitów to niejedyny problem ze świadczeniami; co piąty z badanych pracowników przyznał, że w czasie pandemii jego pracodawca zmniejszył dotychczasową ofertę benefitów – najczęściej usuwając niektóre z nich, albo ograniczając ich wartość. Jeszcze więcej, bo 27 proc., pracowników obawia się, że wkrótce ich benefity mogą paść ofiarą wymuszonych przez pandemię oszczędności. Obecny, kolejny już, lockdown zwiększył to zagrożenie.

– Niepewność związana z pandemią staje się także sporym wyzwaniem dla rynku świadczeń pozapłacowych – ocenia Arkadiusz Rochala, prezes Sodexo Benefits & Rewards Services Polska. Zaznacza, że o ile wiele benefitów straciło dziś na znaczeniu (zwłaszcza te, których nie da się teraz zrealizować), o tyle wiele umocniło swoją pozycję w świadomości pracowników.

Potwierdzają to wyniki badania Sodexu; połowa ankietowanych pracowników stwierdziła, że odpowiedzialny pracodawca powinien w czasie pandemii (obok zapewnienia środków ochrony osobistej i warunków do pracy zdalnej) zadbać też o dostosowanie świadczeń dodatkowych do obecnej sytuacji. Tym bardziej że w warunkach pracy zdalnej wiele spopularyzowanych w ostatnich latach biurowych benefitów straciło rację bytu.

Ludzie pracujący w domach nie mogą korzystać z firmowych pokoi relaksu tzw. chillout rooms, zapewnianych kiedyś w biurze zdrowych przekąsek, świeżo wyciskanych soków, darmowych owoców i warzyw czy dni pizzy i masaży. Firmy nie organizują już wyjazdów ani nawet wyjść integracyjnych, a jesienne zaostrzenia przepisów epidemicznych sprawiły, że rację bytu straciło dofinansowanie biletów do kina czy teatru.

Trzy kryteria wyboru

Pytani o konkretne przykłady pożądanych świadczeń uczestnicy badania najczęściej wskazywali dofinansowanie wypoczynku (41 proc.) i pakiety dodatkowej opieki medycznej (31 proc.) – szczególnie pakiety poszerzone i obejmujące również członków rodziny. Na razie jednak z takiej oferty opieki zdrowotnej może korzystać tylko co dziesiąty z badanych pracowników.

Jeszcze rzadziej spotykane (o połowę) są dodatkowe płatne urlopy czy ubezpieczenia na wypadek zachorowania na Covid-19, które w swoim pakiecie benefitów chciałby mieć co czwarty pracownik. Podobna grupa doceniłaby kartę przedpłaconą czy bon towarowy, a prawie co piąty chciałby mieć w pakiecie benefitów dofinansowanie dojazdu do pracy (np. dodatek samochodowy).

Na razie tylko 16 proc. badanych pracowników wskazało, że ich pracodawca dostosował ofertę świadczeń pozapłacowych do ich obecnych potrzeb. Częściej firmy po prostu ją zmniejszały. – Obraz świata benefitów musi się zmienić, jeśli firmy chcą rozsądnie wykorzystać przeznaczany na ten cel budżet oraz mieć zmotywowanych i zaangażowanych pracowników – twierdzi Arkadiusz Rochala. Jak wyjaśnia, benefity powinny dzisiaj wspierać pracowników i być dobierane pod kątem ich rzeczywistych potrzeb; warto więc postawić na trzy kluczowe kryteria doboru świadczeń: bezpieczeństwo, elastyczność i nowoczesność. Bezpieczeństwo, czyli możliwość skorzystania z benefitu bez ryzyka zakażenia, elastyczność, czyli możliwość wykorzystania świadczenia w dogodnym dla siebie miejscu i czasie, oraz nowoczesność związana z mobilnością i nowymi technologiami.

– Obecnie w roli idealnego benefitu sprawdzą się więc karty przedpłacone, w tym karty wirtualne i e-Vouchery – dodaje Arkadiusz Rochala.

Cenna zdalna praca

Z badań i analiz HR wynika, że atrakcyjna oferta benefitowa wciąż jest jednym z kryteriów, jakie biorą pod uwagę kandydaci rozważający podjęcie pracy. Potwierdza to niedawne badanie firmy rekrutacyjnej Antal; co dziesiąty ze specjalistów i menedżerów wskazał jako powód ostatniej zmiany pracy bardziej atrakcyjną ofertę benefitów w nowej firmie. Również dzisiaj, dla osób zmieniających pracę, ważnym argumentem są benefity – zwłaszcza te dopasowane do obecnej sytuacji.

W czołówce listy wysoko cenionych świadczeń są premie i bonusy oraz prywatna opieka medyczna. Jednak dla największej grupy, bo dla prawie siedmiu na dziesięciu specjalistów i menedżerów kluczowym benefitem jest dzisiaj elastyczny czas pacy i możliwość pracy zdalnej. Jak zaznacza Agnieszka Wójcik, menedżer ds. badań w Antal, elastyczne godziny pracy i możliwość pracy zdalnej to poza wynagrodzeniem najważniejsze elementy w ofercie pracy – wręcz warunek jej rozważenia. Tak wysoka pozycja pracy zdalnej w rankingach pożądanych benefitów jest efektem jej masowego stosowania po wybuchu pandemii. Aż 46 proc. pracowników uczestniczących w badaniu Sodexo miało możliwość zdalnej pracy podczas lockdownu, co dla ponad połowy z nich było nowym doświadczeniem. Na tyle pozytywnym, że w sumie ośmiu na dziesięciu zdalnych pracowników uważa tę formę pracy za atrakcyjną.

Motywacja w domu

Nic więc dziwnego, że przybywa pomysłów na to, by dopasować dotychczasowe benefity do nowych realiów; firmy organizują np. zdalne zajęcia z jogi czy fitness w domowych warunkach, wirtualne sesje z dietetykiem, psychoterapeutą, a nawet „owocowe dni" w warunkach home office. Jacek Kwiecień, prezes firmy Dailyfruits, która jeszcze w lutym br. dostarczała owoce do ok. 2000 firm, widzi teraz nowy trend; przybywa pracodawców zainteresowanych wysłaniem paczek z owocami i innymi zdrowymi produktami pracownikom, którzy pracują z domu.

Wśród przyszłościowych benefitów eksperci HR wskazują też wspieranie kondycji psychicznej pracowników. Tym bardziej że prowadzone w czasie pandemii badania wskazują na jej wyraźnie osłabienie. Prawie czterech na dziesięciu uczestników sondażu Sodexo przyznało, że lockdown wpłynął na pogorszenie ich samopoczucia, a co piąty twierdzi, że pracodawca powinien zadbać o zdrowie psychiczne załogi. – To wyraźny sygnał dla pracodawców, że nastał właściwy czas na zadbanie o dobrostan i kondycję psychiczną pracowników – zaznacza Katarzyna Turska, dyrektor HR w Sodexo.

Rynek wart miliardy złotych

Wydatki polskich firm na świadczenia pozapłacowe szacowano w 2019 r. na 13–14 miliardów złotych. Według danych Sodexo Benefits & Rewards Services Polska benefity otrzymuje około 9,5 miliona pracowników w Polsce, a łączna wartość świadczeń przyznanych w 2019 r. przekroczyła 14 miliardów złotych. Nieco ostrożniej oceniała wartość tego rynku giełdowa spółka Benefit Systems, potentat świadczeń sportowych. Według jej danych w ostatnich latach wydatki na ten cel rosły w Polsce o ok. 5–8 proc. rocznie. Rekordowy był 2018 r., gdy co trzecia firma zwiększyła budżety na benefity, w które zainwestowano łącznie 12,2 mld zł. To o 0,9 mld zł (8 proc.) więcej niż rok wcześniej. W 2019 r. wydatki miały wzrosnąć do prawie 13 mld zł. 2020 r. przyniesie pierwszy od lat spadek na tym rynku, choć dopiero wyniki drugiego półrocza pokażą, jak głęboki.